Κάθε χρόνο από το 1992 και μετά, τούτη η ημέρα (6 Μαΐου) είναι αφιερωμένη στην εναντίωση μας στις δίαιτες αδυνατίσματος. Θεσπίστηκε από τη Βρετανίδα Μαίρη Έβανς Γιανγκ αφού πρώτα νίκησε τη δύσκολη μάχη της ψυχογενούς ανορεξίας. Αντιπροσωπεύει δε, την αποδοχή των φυσικών διαφορών και της ποικιλομορφίας του ανθρώπινου σώματος ανεξαρτήτου βάρους και την αποστροφή των διακρίσεων σε υπέρβαρα και παχύσαρκα άτομα. Αποτελεί τέλος ένα μήνυμα προς όλους για τις επιζήμιες επιπτώσεις που μπορεί να έχει μια ιδιαίτερα στερητική και ανορθόδοξη δίαιτα στην υγεία μας.
Πράγματι, μια ακατάλληλη δίαιτα μπορεί να δημιουργήσει σοβαρά –και πολλές φορές μη αναστρέψιμα- προβλήματα. Η απότομη μείωση βάρους είναι πιθανό να προκαλέσει εξασθένιση του οργανισμού, όπως κόπωση, αποδυνάμωση του ανοσοποιητικού, απώλεια οστικής μάζας, μείωση του αιματοκρίτη κ.α. ιδίως όταν η δίαιτα υπολείπεται και σε θρεπτικά στοιχεία (πολύ κοινό για δραστικά υποθερμιδικές, μονοφαγικές δίαιτες κτλ). Σε τέτοιες περιπτώσεις (FAD Diets) ακατάλληλης διατροφής μπορεί να παρατηρήσουμε απώλεια μαλλιών, ξηρό και χλωμό δέρμα, εύθραυστα νύχια και άλλα που σχετίζονται με τη μακροχρόνια διαταραγμένη πρόσληψη τροφής και θρεπτικών συστατικών.
Παράλληλα, οι δίαιτες είναι αναποτελεσματικές σε μακροχρόνια βάση. Σκεφτείτε δε ότι ο μέσος χρόνος τήρησης μια δίαιτας δύσκολα ξεπερνάει τις 3-4 εβδομάδες. Αλήθεια, πόσες φορές έχετε προσπαθήσει να χάσετε βάρος ακολουθώντας μια δίαιτα, υποθερμιδική κατά βάση, μόνο και μόνο για να ανακαλύψετε ότι αργά ή γρήγορα έχετε επαναπροσλάβει όχι μόνο όλο το αρχικό σας βάρος αλλά και ίσως περισσότερο από αυτό;
Επίσης, το σώμα μας δεν είναι φτιαγμένο για να αδυνατίζει μόνιμα υπό συνθήκες υποσιτισμού. Καλώς ή κακώς, είμαστε προετοιμασμένοι βιολογικά να αντιστεκόμαστε στο απότομο αδυνάτισμα, καθώς το σωματικό λίπος θεωρείται από τον οργανισμό προσόν για την επιβίωση του. Έτσι, όταν το σώμα αντιλαμβάνεται απότομη «έλλειψη τροφής» ενεργοποιεί άμεσα δεκάδες μηχανισμούς που έχουν ως σκοπό την αποφυγή απώλειας λιπώδους ιστού, μιας κι αυτός αποτελεί εξ ορισμού αποθήκη ενέργειας. Με λίγα λόγια, οι «πυροσβεστικές» δίαιτες οδηγούν στην απώλεια βάρους αλλά όχι απαραίτητα με τη μορφή λιπώδους ιστού, ενώ φροντίζουν να ξαναπαχύνουμε, βάζοντας φυσικά στο σώμα μας κυρίως λίπος.
Προσθέστε τώρα και το γεγονός ότι η παρατεταμένη στέρηση μας αποδίδει το ρόλο ενός ελατηρίου ασφυκτικά συμπιεσμένου, που κάποια στιγμή θα εκτονωθεί και θα φτάσει πολύ πιο ψηλά από το αρχικό του σημείο… Οι αντιδραστικές, ψυχολογικές συνέπειες θα είναι φυσικά να υποτροπιάσουμε όχι μόνο στις παλιές κακές συνήθειες αλλά πιθανότατα να υιοθετήσουμε νέες, λανθασμένες τακτικές ακόμα και διατροφικές ακρότητες (π.χ. βουλιμία).
Βλέπετε, η διατροφή δεν είναι μια παρένθεση στη ζωή μας, π.χ. σαν μια φαρμακευτική αγωγή που αρχίζει και τελειώνει και μετά τη συντηρούμε -όπως υποθετικά κάνουμε με μια δίαιτα-. Οι διατροφικές μας συνήθειες έχουν κοινωνικό-οικονομικά, συναισθηματικά και γενικότερα βιωματικά υπόβαθρα και προεκτάσεις όπου είναι και μέρος του χαρακτήρα μας. Θα παραήταν εύκολο να τις αλλάζαμε με μια δίαιτα, έτσι δεν είναι;
Τέλος, η επίμονη και συνεχής ενασχόληση με τις δίαιτες και το βάρος μας αφενός οδηγεί στο να παραβλέπουμε άλλα θετικά (και πιο σημαντικά) στοιχεία του χαρακτήρα μας και αφετέρου μας κάνει επικριτικούς ως προς τον εαυτό μας. Οδηγούμαστε σε λάθος πεποιθήσεις και γινόμαστε αναβλητικοί, μιας και θα πρέπει πρώτα να αδυνατίσουμε για να πειραματιστούμε με κάτι καινούργιο, π.χ. ένα ρούχο και να είμαστε έτσι ευτυχισμένοι. Όμως έτσι μειώνεται η αυτοπεποίθηση μας και κατ’ επέκταση δυσκολεύει ο τρόπος που διαχειριζόμαστε την καθημερινότητα μας, τη ζωή μας.
Το σώμα μας δεν «ανήκει» στον εαυτό μας, ΕΙΝΑΙ ο εαυτός μας. Κι όπως πολύ σωστά αναφέρει ο Παπανούτσος, η πρόταση «έχω δύο χέρια» είναι λάθος, μιας και «είμαι δύο χέρια», μεταξύ των άλλων. Αναλόγως, το αίσθημα ευεξίας και ισορροπίας είναι πολυπαραγοντικό και δεν εξαρτάται μόνο από το βάρος μας. Άλλωστε η ομορφιά δεν είναι μόνο αυτό που φαίνεται…ή κάνω λάθος;
Δημήτριος Πέτσιος Msc
Κλινικός Διαιτολόγος- Αθλητικός Διατροφολόγος
M.P. in Eating Disorders (NCfED)
