Ένα λαχταριστό κομμάτι κέικ, μια φρεσκοψημένη μπακέτα, ένα γενναιόδωρο κομμάτι pizza ή μια πλάκα από τη αγαπημένη μας σοκολάτα; Τι θα προτιμήσετε όταν είστε πολύ κουρασμένοι, αγχωμένοι ή στεναχωρημένοι;
Ας ξεκινήσουμε με τη διαπίστωση ότι όλα τα ανωτέρω τρόφιμα έχουν ως βάση τους υδατάνθρακες, είτε αυτοί είναι απλοί (π.χ. ζάχαρη) είτε είναι σύνθετοι (π.χ. άμυλο). Εκτός από τη – προφανή – παροχή ενέργειας/ θερμίδων, επηρεάζουν σημαντικά λειτουργίες στο σώμα, όπως π.χ. η διάθεση, η όρεξη και ο ύπνος. Ας δούμε λοιπόν το πώς.
Νευροδιαβιβαστές
Συγκεκριμένα, οι υδατάνθρακες επηρεάζουν τα επίπεδα συγκεκριμένων αμινοξέων στο αίμα και κατ’ επέκταση τη σύνθεση νευροδιαβιβαστών (σ.σ. ορμόνες που μεταφέρουν το νευρικό σήμα/ώση μεταξύ των νευρικών κυττάρων, επηρεάζουν τη διάθεση, την όρεξη και τον ύπνο).
Για τη σύνθεση των τελευταίων, απαιτούνται τα αμινοξέα τρυπτοφάνη και τυροσίνη (σ.σ. ονομάζονται και μονοαμίνες). Συγκεκριμένα, η τρυπτοφάνη συνιστά πρόδρομο μόριο της σεροτονίνης (σ.σ. ορμόνη της διάθεσης) και η τυροσίνη των ορμονών ντοπαμίνη και νορεπινεφρίνη.
Ερευνητές από την Ιατρική Σχολή του Pittsburgh στην Pennsylvania αναφέρουν στο Journal of Nutrition 2007 ότι ο ρυθμός σύνθεσης νευροδιαβιβαστών στον εγκέφαλο εξαρτάται από τη συγκέντρωση των αμινοξέων αυτών στο αίμα. Εξηγούν μάλιστα ότι η διατροφή επηρεάζει τη δεξαμενή αυτών των αμινοξέων στον εγκέφαλο και το ρυθμό σύνθεσης νευροδιαβιβαστών.
Ινσουλίνη και μονοαμίνες
Η είσοδος γλυκόζης στην κυκλοφορία του αίματος από την κατανάλωση υδατανθράκων, ενεργοποιεί την έκκριση ινσουλίνης, η οποία μεταφέρει τη γλυκόζη εντός των ιστών/οργάνων. Η ινσουλίνη, με τη σειρά της, αυξάνει τη μεταφορά αμινοξέων από το αίμα στους σκελετικούς μύες, ειδικά των μεγάλων ουδέτερων και των διακλαδισμένης αλύσου αμινοξέων (λευκίνη, ισολευκίνη, βαλίνη), που παράγουν μυϊκή πρωτεΐνη.
Η αυξημένη κατανάλωση υδατανθράκων μειώνει την παρουσία τέτοιων ουδέτερων αμινοξέων στο αίμα και αυξάνει η σχετική συγκέντρωση όσων παράγουν νευροδιαβιβαστές, ώστε μεγαλύτερες ποσότητες αυτών να διέρχονται τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό και να εισέρχονται στον εγκέφαλο.
Υδατάνθρακες
Με άλλα λόγια, η αυξημένη κατανάλωση υδατανθράκων αυξάνει την παραγωγή νευροδιαβιβαστών στον εγκέφαλο. Ερευνητές από το MIT του Cambridge βρήκαν ότι ένα γεύμα πλούσιο σε υδατάνθρακες προκαλεί έκκριση ινσουλίνης και αυξάνει το πηλίκο της τρυπτοφάνης και της τυροσίνης προς τα μεγάλα ουδέτερα αμινοξέα, όπως δημοσιεύθηκε στο American Journal of Clinical Nutrition το Γενάρη του 2003. Επίσης αναφέρουν ότι η ινσουλίνη αυξάνει περισσότερο την τρυπτοφάνη σε σχέση με την τυροσίνη, κάτι που σημαίνει ότι οι υδατάνθρακες έχουν μεγαλύτερη επίδραση στα επίπεδα της σεροτονίνης.
Προτίμηση και ανάγκη
Η ικανότητα των υδατανθράκων να μπορούν να επηρεάσουν την παραγωγή ορμονών στον εγκέφαλο ευθύνεται για τη… σύγχυση της προτίμησης με την σωματική ανάγκη. Δεν έχουμε ακριβώς ανάγκη τη σοκολάτα, απλώς η συνήθως αρνητική διάθεση/ κόπωση μας υπαγορεύει ενστικτωδώς ότι πρέπει να παράγουμε περισσότερη σεροτονίνη, μήπως και το υπόλοιπο της ημέρας γίνει πιο… υποφερτό. Το πρόβλημα όμως είναι ότι η όποια επίδραση κρατάει πολύ λίγο (λιγότερο από δέκα λεπτά) και αφήνει πίσω της… συντρίμμια (αύξηση βάρους, τύψεις, χαμηλή αυτοπεποίθηση κ.α.).
Γιώργος Μίλεσης, MSc
Κλινικός Διαιτολόγος Διατροφολόγος
georgemiles9@gmail.com; milesis@diatistrofis.gr
References
• “American Journal of Clinical Nutrition”; Effects of Normal Meals Rich in Carbohydrates or Proteins on Plasma Tryptophan and Tyrosine Ratios; Richard J. Wurtman, et al.; January 2003
• “Journal of Nutrition”; Tyrosine, Phenylalanine, and Catecholamine Synthesis and Function in the Brain; John Fernstrom and M.H. Fernstrom; June 2007
• Colorado State University; Physiologic Effects of Insulin; R. Bowen; August 1, 2009
• Canadian Institute of Neurosciences, Mental Health and Addiction; The Brain From Top to Bottom; 2011
• University of Washington; Neurotransmitters and Neuroactive Peptides; Eric H. Chudler; 2010