Ποια μαμά ή ποιος μπαμπάς δεν έρχεται αντιμέτωπος με τις απαιτήσεις του παιδιού του, όταν βρίσκεται σε κάποιο χώρο έξω από το σπίτι; Ποιος από μας δεν έχει παρατηρήσει σε δημόσιους χώρους όπως καταστήματα, σινεμά και εστιατόρια, μικρά παιδιά να κλαίνε και να ωρύονται στα χέρια των γονέων; Γιατί η μαμά και ο μπαμπάς δεν τους κάνει το χατίρι, είναι άραγε τόσο άκαρδοι;
Η παιδική πραγματικότητα
Η αλήθεια είναι ότι τα μικρά παιδιά εκ φύσεως είναι απαιτητικά καθώς αυτό ευνοεί την εκμάθηση και την αλληλεπίδραση με το περιβάλλον. Επίσης, αφού η προσοχή όλων στρέφεται γύρω τους αποτελούν και το επίκεντρο του κόσμου τους. Προσθέστε ακόμα ότι ένα παιδί σε πρώιμη σχολική ηλικία δεν έχει πλήρως ανεπτυγμένη την κρίση και την επιλεκτική ικανότητα σε αυτό που θέλει. Συνήθως τα θέλει όλα. Έτσι λοιπόν καταλήγουμε στην παραπάνω σκηνή, όπου όταν ο μικρός ή η μικρή αρχίζει να αντιδρά έντονα με τις παρεμβάσεις των γονέων, το πρόβλημα ήδη έχει δημιουργηθεί και πλέον υπάρχουν δύο λύσεις: Ή θα χαλάσει εντελώς η βραδιά όλων, ή οι γονείς θα ενδώσουν στα «καπρίτσια» του παιδιού τους. Και συνήθως συμβαίνει το δεύτερο, όπου ένα παιχνίδι ή λίγη ώρα παραπάνω στο πάρκο δεν είναι δα και τόσο μεγάλο θέμα.
Με τη διατροφή όμως;
Τι γίνεται όμως όταν «το μήλο της έριδος» έχει να κάνει με ανθυγιεινά τρόφιμα όπου είναι και οι αδυναμίες των παιδιών; Είναι σωστή η τακτική αυτή η μήπως χρειάζεται κάτι άλλο, δεδομένου ότι τα παιδιά προτιμούν τα γλυκά, τα πατατάκια, τις τυρόπιτες κ.α.; Οι τροφές αυτές γνωρίζουμε ότι είναι πλούσιες σε κορεσμένα λιπαρά, ζάχαρη και θερμίδες και προάγουν διάφορες ασθένειες όταν υπερκαταναλώνονται όπως τερηδόνα, παιδική παχυσαρκία και τις επιπλοκές της. Καλό θα ήταν λοιπόν να δημιουργήσουμε τέτοιες προϋποθέσεις ώστε τα σνακ και τα γεύματα εκτός σπιτιού να αποτελούν την εξαίρεση του κανόνα, εντρυφώντας στο παιδί σιγά σιγά τη δυνατότητα να μπορεί να κρίνει και να επιλέγει από μόνο του πως και τι θα καταναλώσει.
Πρωινό
Ξεκινώντας από τα βασικά, παρατηρούμε ότι η έλλειψη πρωινού οδηγεί σε κατανάλωση περισσότερης τροφής μέσα στη μέρα σε λίγα και μεγάλα γεύματα. Αν αυτό συνδυαστεί με φαγητό έξω, αυξάνονται οι πιθανότητες υπερκατανάλωσης τροφίμων υψηλής περιεκτικότητας σε λίπος (π.χ. πίτσα, σουβλάκι κτλ) αφού το παιδί θα επιδιώξει να κορέσει την πείνα του με κάτι πολύ γευστικό και «χορταστικό». Αρκεί να σκεφτούμε ότι το σώμα μας σπρώχνει στο γλυκό και στο λιπαρό ως απάντηση στην έντονη έλλειψη ενέργειας και ο μόνος αμυντικός μηχανισμός που διαθέτουμε είναι η κρίση μας. Προσπαθήστε έτσι να παίρνετε πρωινό μαζί με το παιδί (δώστε το καλό παράδειγμα) και δείτε το ως μια ευκαιρία οικογενειακής συνεύρεσης!
Προετοιμασία
Θα ήταν πολύ ωφέλιμο πριν την οικογενειακή έξοδο να δοκιμάσετε να φάτε ένα γεύμα ή έστω σνακ, ιδίως αν γνωρίζετε ότι τα τρόφιμα που θα είναι διαθέσιμα θα είναι επιεικώς «ακατάλληλα». Μην αφήνετε το παιδί να βγαίνει πεινασμένο, καθώς θα είναι πολύ δύσκολο να ελέγξετε αργότερα το μενού του. Θυμηθείτε: Είναι προτιμότερο να φάει λίγο παραπάνω από ένα τρόφιμο με υψηλή θρεπτική αξία παρά να υποκύψει στο γρήγορο και κακής ποιότητας φαγητό, το λεγόμενο φαγητό «την ώρα της πείνας». Αντίστοιχα προμηθευτείτε από το σπίτι ανάλογα σνακ αφού μια σπιτική τυρόπιτα ή κέικ είναι πολύ θρεπτικότερα από τα τυποποιημένα. Καθώς τα παιδιά είναι πιο επιρρεπή στα γλυκά από ότι οι μεγάλοι, καλές ιδέες για σνακ από το σπίτι θα ήταν τα αποξηραμένα φρούτα όπως οι χουρμάδες, τα σύκα, τα δαμάσκηνα και τα βερίκοκα. Εναλλακτικά έχετε μαζί και ξηρούς καρπούς όπως ανάλατα αμύγδαλα, φουντούκια κτλ. ενώ αν βρείτε έξω (από κάποιον πλανόδιο) καλαμπόκι ή κάστανα ψητά ή βραστά επιλέξτε τα άφοβα μιας και έχουν χαμηλή περιεκτικότητα σε λίπος.
«Συμβόλαιο»
Οι έρευνες δείχνουν πως η καλύτερη παρέμβαση στη διατροφή του παιδιού επιτυγχάνεται με την εκμάθηση, μέσω της λεγόμενης «συμφωνίας-συμβόλαιο» όπως αναφέρεται από τους ειδικούς. Η μέθοδος αυτή αξιοποιεί το διάλογο και επιχειρεί να διαπαιδαγωγήσει το παιδί με τη βοήθεια παραδειγμάτων και παιχνιδιών, δεδομένου πάντα ότι απευθυνόμαστε σε ένα «μικρό ενήλικα». Ακολουθεί η λεκτική-συναισθηματική επιβράβευση ενώ ήδη έχουμε αποφύγει την άσκηση πίεσης, εξουσίας και ασφυκτικού ελέγχου επί της διατροφικής πρόσληψης του παιδιού. Για παράδειγμα, υιοθετήστε τον «κανόνα του ένα», ένα παιχνίδι το οποίο αφήνει το παιδί να διαλέξει ένα και μόνο ένα τρόφιμο από όλα όσα θα είναι διαθέσιμα αφού πρώτα έχει συζητηθεί τι περιέχουν αυτά, αν κάνουν καλό ή κακό κτλ. Αν δεν τα καταφέρετε με την πρώτη φορά μην απογοητευτείτε, καθώς η διατροφική διάπλαση χρειάζεται χρόνο και συστηματικότητα για να αποδώσει. Μην ξεχνάτε, δεν αλλάζει ο άνθρωπος -όσο και λιλιπούτειος αν είναι- σε μια μέρα!
Μίμηση
Βέβαια κατά την έξοδο, τίποτα από τα παραπάνω δεν θα έχει νόημα, αν δεν τα εφαρμόζετε και εσείς οι ίδιοι. Σκεφτείτε το: Δεν είναι δυνατόν να απολαμβάνετε ένα δροσερό αναψυκτικό αλλά η μικρή ή ο μικρός να περιορίζεται σε ένα μπουκαλάκι με νερό. Οι γονείς αποτελούν το πρότυπο των μικρών παιδιών και οι ίδιοι είναι ο ισχυρότερος παράγοντας επίδρασης στις συνήθειες τους. Εάν δεν επιλέξετε εσείς ένα υγιεινό σνακ στο δρόμο, δύσκολα θα το κάνει ο απόγονος σας. Ως εκ τούτου, το παιδί θα αποδεχτεί πιο εύκολα ένα τρόφιμο όταν δει το γονέα να το καταναλώνει, παρά όταν ο τελευταίος απλά του το προσφέρει. Εάν εσείς δεν τρώτε αργά αλλά καταβροχθίζετε σωρηδόν τα σουβλάκια, μην περιμένετε από το παιδί να φάει με θρησκευτική ευλάβεια τη σαλάτα…
Δραστηριότητες με φαγητό
Τέλος, οι πιθανότητες επιλογής junk food αυξάνονται δραματικά όταν μια συγκεκριμένη δραστηριότητα συνδυάζεται και με το ανάλογο τρόφιμο. Πόσες φορές είδατε ταινία στο σινεμά χωρίς ποπ-κορν; Ποδόσφαιρο στην τηλεόραση χωρίς πίτσα και μπύρα; Ε λοιπόν, στα παιδιά όπου ο χαρακτήρας αναπτύσσεται και οι εμπειρίες είναι ελάχιστες, είναι πολύ πιο εύκολο να συνδυαστούν βιώματα με αντίστοιχα τρόφιμα και αυτή είναι η θεωρία των εξαρτημένων αντανακλαστικών. Με απλά λόγια όταν το παιδί μάθει να βλέπει τηλεόραση και να τρώει σοκολάτα, θα την αναζητεί κάθε φορά που βλέπει τηλεόραση και αντίστροφα. Και το μεγάλο πρόβλημα σε αυτήν την περίπτωση δεν είναι η σοκολάτα αλλά το γεγονός ότι συνδέοντας δύο διαφορετικά ερεθίσματα μεταξύ τους το ένα πυροδοτεί το άλλο και τελικά χάνουμε το μέτρο και στα δύο. Λόγου χάριν, στο σινεμά είτε μεγάλο ποπ-κορν πάρουμε είτε μικρό, θα το καταναλώσουμε μάλλον όλο, αφού δεν μας φτάνει όσο διαρκεί η προβολή. Προσπαθήστε να αποφεύγετε τέτοιους συσχετισμούς έχοντας έτοιμα επιχειρήματα για το παιδί όπως: «Θα φάμε γλυκό στο σπίτι, δεν τρώμε αηδίες, έχουμε μαζί σνακ» κ.α.
Συμπερασματικά
Η λύση σε κάθε περίπτωση βρίσκεται στο οικογενειακό περιβάλλον και στην ενασχόληση με τα νεότερα της μέλη. Όταν το παιδί ζητάει από ένα παγωτό μέχρι ένα καινούργιο βιντεοπαιχνίδι, υπάρχει ένας ολόκληρος κατάλογος πραγμάτων που θα μπορούσαν να γίνουν ώστε να εξασφαλιστεί η καταλληλότητα αλλά και η αυτονομία των «θέλω» του παιδιού. Αρκεί να υπάρχει η διάθεση να ενδιαφερθούμε και να μην επιλέγουμε την υποχώρηση στα παιδικά «τερτίπια» ως την πιο εύκολη λύση.
Δημήτριος Πέτσιος MSc
Κλινικός Διαιτολόγος-Διατροφολόγος
info@diatistrofis.gr
