Σύμφωνα με τη θεωρία της κοινωνικής σύγκρισης (social comparison theory) συγκρίνουμε τακτικά τον εαυτό μας με τους άλλους: διαδικασία που αποδεικνύεται πολύ σημαντική για την αυτοεκτίμησή μας.
Σύγκριση
Στα άτομα με παχυσαρκία, οι συγκρίσεις αυτές αποφέρουν, τις περισσότερες φορές, αρνητικά συμπεράσματα όσον αφορά το σχήμα του σώματός τους. Θεωρείται λοιπόν ότι, αντιμετωπίζοντας συχνά δυσμενείς κοινωνικές συγκρίσεις, καταφεύγουν στο να επεξεργάζονται λιγότερο, πληροφορίες που αφορούν το σχήμα σώματος άλλων ανθρώπων.
Ανάκληση
Στα πλαίσια μιας ψυχολογικής μελέτης,1 οι εντυπώσεις 19 γυναικών υπό ψυχοθεραπεία με νοσογόνο παχυσαρκία συγκρίθηκαν με τις αντίστοιχες 19 μη παχύσαρκων (υπό ψυχοθεραπεία) γυναικών, και αντίστροφα. Να σημειωθεί ότι μεταξύ των δυο ομάδων δεν υπήρξε κάποια διαφορά στις ικανότητες ή γνώσεις κατηγοριοποίησης σωματότυπου.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι ασθενείς με παχυσαρκία εμφάνισαν μειωμένη μνήμη αναφορικά με τις κατηγορίες των σχημάτων σώματος, γεγονός που φανερώνει μειωμένη επεξεργασία ανάλογων πληροφοριών. Ενδεικτικό της άρνησης σύγκρισης με τρίτους είναι το ενώ ότι θυμήθηκαν τα χαρακτηριστικά των προσώπων – στόχων (π.χ., χρώμα μαλλιών, το στυλ ένδυσης) το ίδιο αποτελεσματικά με την ομάδα ελέγχου, δεν το έκαναν επαρκώς για το σχήμα του σώματος τους.
Παρ ‘όλα αυτά, δεν γνωρίζουμε ακόμη ποιο στάδιο της επεξεργασίας των πληροφοριών ευθύνεται για την παρατηρούμενη μείωση της μνήμης. Εάν δεν λάβουν οδηγίες για να επικεντρωθούν σε συγκεκριμένες μεταβλητές του σώματος, οι παχύσαρκοι ασθενείς εμφανίζουν μειωμένη εστίαση/ προσοχή σ΄ αυτά.
Απογοήτευση
Οπότε οδηγούμαστε στο ερώτημα: αποφεύγουν τη σύγκριση προκειμένου να μειωθεί η πιθανότητα απογοήτευσης ή οι άλλοι δεν είναι ποτέ τόσο λεπτοί οπότε «το δικό μας πρόβλημα» δεν είναι μεγάλο; Πιθανότατα και τα δυο συμβαίνουν ταυτόχρονα: τα άτομα με παχυσαρκία μπορεί να μειώσουν την εστίασή τους στο σχήμα σώματος των άλλων, ώστε να αποφευχθούν δυσάρεστες συγκρίσεις, και ως εκ τούτου, μπορούν να αισθάνονται πιο άνετα με το δικό τους σώμα Έτσι, μειώνεται το κίνητρό τους για απώλεια βάρους και κατά συνέπεια το βάρος αυξάνεται. Αυτό με τη σειρά του μπορεί να καταστήσει τις συγκρίσεις με άλλους ακόμη πιο δυσάρεστη και την άρνηση αντιμετώπισης του προβλήματος πιο μεγάλη.
Εικόνα σώματος
Σύμφωνα με τη θεωρία εικόνας σώματος (της Γνωσιακής Συμπεριφοριστικής Θεραπείας) η τάση να αποφεύγουμε τις κοινωνικές καταστάσεις που απαιτούν την έκθεση του σώματος (π.χ. παραλία) συμβάλλει στο σχηματισμό και διατήρηση αρνητικής εικόνας σώματος. Αν λάβουμε υπόψιν μας καν την (γνωσιακή αυτή) αποφυγή σύγκρισης με τρίτους, γίνεται επιτακτική η ενεργή υποστήριξη του ατόμου για να αντιμετωπίσει καταστάσεις που απαιτούν έκθεση του οργανισμού, να ενισχύσει την αυτοπεποίθησή του και να αντιμετωπίσει πιο ρεαλιστικά τα προβλήματα βάρους και συμπεριφοράς προς το φαγητό.
Γιώργος Μίλεσης, MSc
Κλινικός Διαιτολόγος Διατροφολόγος
georgemiles9@gmail.com
Reference
Wegenera I., DeBeera K, Schilling G., Conrada R, Imbierowicza K., Geisera F., Wermtera F., Ruddel H. and R. Liedtkea. Patients with obesity show reduced memory for others’ body shape. Appetite 2008; 50: 359–66