Η φυσική δραστηριότητα αποδεικνύεται ότι βοηθά να εξισορροπηθούν τα επίπεδα ορμονών, αν και σε περιπτώσεις αθλητριών με χαμηλό σωματικό λίπος και πολύ έντονη προπόνηση προκύπτουν προβλήματα εμμηνορρυσιακού κύκλου.
Οιστρογόνα
Μια μελέτη που παρουσιάστηκε τον Ιούνιο του 2010 στο Journal of Sports Science and Medicine υποδεικνύει ότι η φυσική δραστηριότητα αναστέλλει την παραγωγή των στεροειδών ορμονών φύλου, συμπεριλαμβανομένων των οιστρογόνων. Στους άντρες, φαίνεται ότι μειώνει προσωρινά τα επίπεδα τεστοστερόνης. Σύμφωνα με την Awdishu και συνεργάτες, η άσκηση αναστέλλει την παραγωγή της ωχρινοτρόπου (luteinizing hormone, LH) και της ωοθυλακιοτρόπου (follicle stimulating hormone, FSH) ορμόνης, καθώς και όσων παράγονται από τις ωοθήκες.
Η άσκηση μειώνει τα επίπεδα οιστρογόνων και με την πάροδο του χρόνου μπορεί να παρέμβει στον έμμηνο κύκλο, ειδικά σε γυναίκες χαμηλού σωματικού βάρους. Δεδομένα από το Sports Medicine του 2009 δείχνουν ότι 1-66% των αθλητριών μπορεί να εκδηλώσει αμηνόρροια ή απουσία κύκλου, για 3 ή παραπάνω συνεχόμενους μήνες.
Εναπόθεση λίπους
Οι ορμόνες που παράγονται από τις ωοθήκες, όπως τα οιστρογόνα και η προγεστερόνη, μπορούν να ρυθμίσουν την εναπόθεση λίπους στο σώμα. Σε συνθήκες ορμονικής ανισορροπίας, αυξάνεται η τοποθέτηση λίπους στη μέση, ενισχύοντας τον καρδιαγγειακό κίνδυνο. Η (αερόβια) άσκηση δεν μπορεί να αλλάξει τον προσανατολισμό εναπόθεσης λίπους, αλλά συνεισφέρει τα μέγιστα στη χρήση και μείωση των αποθεμάτων του.
Οστική μάζα
Τα σχετιζόμενα με άσκηση μειωμένα οιστρογονικά επίπεδα μπορεί να προκαλέσουν απώλεια οστικής μάζας και εκδήλωση οστεοπόρωσης. Μελέτη του 1996, στο περιοδικό Archives of Internal Medicine, υποδεικνύει ότι ακόμα και μικρή δόση υποκατάστασης οιστρογόνων μπορεί να αποκαταστήσει την οστική πυκνότητα. Ωστόσο, η Αμερικάνικη Παιδιατρική Ακαδημία δεν συστήνει ορμονοθεραπεία τα 3 πρώτα χρόνια της εμμηνορρυσίας.
Διάθεση
Η τακτική αερόβια άσκηση πυροδοτεί την απελευθέρωση χημικών παραγόντων και ορμονών που βελτιώνουν τη διάθεση, των ενδορφινών (α-endorphin, β-endorphin, γ-endorphin, α-neo-endorphin, και β-neo-endorphin). Παράγονται στον εγκέφαλο, το νωτιαίο μυελό και άλλα μέρη του σώματος, σε απάντηση των νευροδιαβιβαστών. Δρουν ως αναστολείς των σημάτων πόνου και παράγουν ένα ευφορικό αίσθημα, ανάλογο των οπιοειδών, χωρίς όμως τον εθισμό. Οι υποδοχείς ενδορφινών είναι οι ίδιοι που προσδένονται κάποια παυσίπονα φάρμακα. Γι’ αυτό, θεωρείται ότι οι ενδορφίνες δρουν ως αναλγητικά για το σώμα μας.
Δεδομένου του ότι η ορμονική ανισορροπία συνοδεύεται συχνά από αμφιθυμία, φτωχή αυτοπεποίθηση και σημεία κατάθλιψης, η φυσική δραστηριότητα εξασφαλίζει βελτίωση διάθεσης. Σύμφωνα με μια μελέτη του 1999, από τους Blumenthal JA και συνεργάτες, όσοι εθελοντές (άντρες και γυναίκες) χρησιμοποίησαν αερόβια άσκηση για να αντιμετωπίσουν την κατάθλιψή τους είχαν την ίδια επιτυχία με όσους λάμβαναν αντικαταθλιπτικά ή συνδυασμό των τελευταίων με άσκηση. Μετά από εξάμηνη παρακολούθηση, όσοι έκαναν τακτική άσκηση είχαν μικρότερες πιθανότητες να εκδήλωσαν ξανά σημεία κατάθλιψης.
Διαταραχές ύπνου
Οι γυναίκες που υποφέρουν από ορμονική ανωμαλία μπορεί να αντιμετωπίζουν και προβλήματα ύπνου, είτε αϋπνία είτε δυσκολία να αποκοιμηθούν. Υπάρχει λοιπόν ή θεωρία ότι τα προβλήματα αυτά μπορούν να μετριαστούν με τη φυσική δραστηριότητα. Η άσκηση αυξάνει τη σωματική θερμοκρασία, η οποία επανέρχεται 2-4 ώρες μετά το πέρας αυτής. Αυτή η διαδικασία κάνει πιο εύκολο και πιο «βαθύ» τον ύπνο.
Γιώργος Μίλεσης, MSc
Κλινικός Διαιτολόγος Διατροφολόγος
georgemiles9@gmail.com
References
- Blumenthal JA, Babyak MA, Moore KA, Craighead WE, Herman S, Khatri P, Waugh R, Napolitano MA, Forman LM, Appelbaum M, Doraiswamy PM, Krishnan KR. Effects of exercise training on older patients with major depression. Arch Intern Med. 1999 Oct 25;159(19):2349-56.
- Chicharro JL, López-Calderon A, Hoyos J, Martín-Velasco AI, Villa G, Villanúa MA, Lucía A. Effects of an endurance cycling competition on resting serum insulin-like growth factor I (IGF-I) and its binding proteins IGFBP-1 and IGFBP-3. Br J Sports Med. 2001 Oct;35(5):303-7.
- Cumming DC. Exercise-associated amenorrhea, low bone density, and estrogen replacement therapy. Arch Intern Med 1996 Oct 28; 156: 2193-2195
- Goldstein A, Lowery PJ (September 1975). “Effect of the opiate antagonist naloxone on body temperature in rats”. Life Sciences 17 (6): 927–31. doi:10.1016/0024-3205(75)90445-2. PMID 1195988.
- Susan Awdishu, Nancy I. Williams, Sheila E. Laredo, Mary Jane De Souza. Oligomenorrhoea in Exercising Women. Sports Medicine 2009, 39(12): 1055-1069
- Tartibian B, Maleki BH, Abbasi A. The calciotropic hormone response to omega-3 supple-mentation during long-term weight-bearing exercise training in post menopausal women. J Sports Sci Med. 2010 Jun 1;9(2):245-52. eCollection 2010.
