Οι περισσότεροι γονείς πιθανόν δεν σκέπτονται το τι μπορεί να κάνει η υψηλή χοληστερόλη στα παιδιά τους. Ωστόσο, τα υψηλά επίπεδα αυτής αποτελούν ένα σημαντικό παράγοντα που συμμετέχουν στην πρόκληση καρδιαγγειακών παθήσεων και εγκεφαλικού επεισοδίου. Ομοίως, τα ερευνητικά δεδομένα υπογραμμίζουν ότι η καρδιαγγειακή νόσος έχει τις ρίζες της στην παιδική ηλικία. Ελέω της δραματικής αύξησης της παιδικής παχυσαρκίας, όλο και περισσότερα παιδιά τίθενται σε κίνδυνο.
Επειδή όμως η αύξηση των επιπέδων της δεν προκαλεί συμπτώματα για αρκετά χρόνια, τείνει να περνά απαρατήρητη. Για το λόγο αυτό, είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε τα επίπεδα χοληστερόλης του παιδιού, ειδικά αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό υψηλής χοληστερόλης ή πρόωρης καρδιοπάθειας.
Τι είναι η χοληστερόλη;
Η χοληστερόλη παράγεται από το ήπαρ και συμμετέχει στο σχηματισμό των κυτταρικών μεμβρανών και το μεταβολισμό ορισμένων ορμονών. Το ήπαρ παράγει περίπου 1000 mg χοληστερόλης ημερησίως και το υπόλοιπο προέρχεται από τα τρόφιμα που τρώμε. Αν και τα λαχανικά, φρούτα και δημητριακά δεν περιέχουν χοληστερόλη, τα ζωικά προϊόντα έχουν επαρκή ποσότητα αυτής: κρόκοι αυγών, κρέας, πουλερικά, θαλασσινά, γαλακτοκομικά προϊόντα (συμπεριλαμβανομένου του γάλακτος, τυριού και παγωτού).
Καλή εναντίον κακής (χοληστερόλης)
Η χοληστερόλη δεν μετακινείται μόνη της μέσα στο σώμα μας: πρέπει να συνδυαστεί με πρωτεΐνες που ταξιδεύουν μέσω του αίματος, σχηματίζοντας τις λιποπρωτεΐνες. Υπάρχουν δύο είδη λιποπρωτεϊνών: τη χαμηλής πυκνότητας (LDL-C) και τη υψηλής πυκνότητας (HDL-C) λιποπρωτεΐνη.
Οι LDL-C μεταφέρουν χοληστερόλη από το ήπαρ στους περιφερικούς ιστούς και τα αγγεία. Εάν υπάρχει πάρα πολύ LDL-C στο αίμα, η χοληστερόλη εναποτίθεται στο τοίχωμα των αγγείων (που οδηγούν σε καρδιά και εγκέφαλο), οπότε σχηματίζεται μια σκληρή/ παχιά πλάκα που δυσχεραίνει τη φυσιολογική λειτουργία των αγγείων και κατά συνέπεια την ομαλή ροή του αίματος. Η αρτηριοσκλήρυνση που προκύπτει μπορεί να οδηγήσει έμφρακτο επεισόδιο (καρδιακό ή εγκεφαλικό).
Αντίθετα, οι HDL-C μεταφέρουν χοληστερόλη από τις αρτηρίες στο ήπαρ, όπου επεξεργάζεται και αποβάλλεται από το σώμα. Θα μπορούσε λοιπόν να συμβάλει στην άρση της χοληστερόλης από τις ήδη διαμορφωμένες αθηρωματικές πλάκες. Τα υψηλά επίπεδα της HDL-C μπορούν να συμβάλουν στην προστασία του κυκλοφορικού συστήματος.
Πως αυξάνει;
Τρεις μείζονες παράγοντες συμβάλλουν στα υψηλά επίπεδα χοληστερόλης: η διατροφή (πλούσια σε λίπη, ιδίως κορεσμένα και τα trans-λιπαρά οξέα), η κληρονομικότητα (τουλάχιστον ένας γονιός με υψηλά επίπεδα χοληστερίνης) και η παχυσαρκία (κακή διατροφή και έλλειψη άσκησης). Τα παιδιά που είναι σωματικά δραστήρια, τρώνε υγιεινά τρόφιμα, δεν έχουν οικογενειακό ιστορικό υψηλής χοληστερόλης, και δεν είναι υπέρβαρα κατά πάσα πιθανότητα δεν έχουν και υψηλή χοληστερόλη.
Παρακολούθηση και αντιμετώπιση
Συστήνεται έλεγχος επιπέδων χοληστερόλης σε παιδιά, από την ηλικία των 2 ετών (και όχι αργότερα από 10ο έτος) όταν:
- ο ένας γονέας έχει ολική χοληστερόλη μεγαλύτερη από 240 mg/dl
- έχουν οικογενειακό ιστορικό καρδιαγγειακής νόσου πριν από την ηλικία των 55 ετών για τους άνδρες και 65 ετών για τις γυναίκες
- έχουν άγνωστο οικογενειακό ιστορικό
- είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα
- έχουν πρόσθετους παράγοντες κινδύνου, όπως ο διαβήτης, η υψηλή πίεση του αίματος, ή το κάπνισμα (παθητικό).
Σύμφωνα με το Αμερικανικό Εθνικό Πρόγραμμα Εκπαίδευσης (N.C.E.P.), οι κατευθυντήριες γραμμές για τα παιδιά και τους εφήβους, αναφορικά με την ολική και την LDL χοληστερόλη είναι οι ακόλουθες:
- Κατηγορία Συνολική(mg /dl) LDL-C (mg/ dl)
- Αποδεκτή Λιγότερο από 170 Λιγότερο από 110
- Οριακή 170-199 110-129
- Υψηλή 200 και άνω 130 ή μεγαλύτερη
Τα παιδιά με επίπεδα της LDL χοληστερόλης 170 mg/dl ή μεγαλύτερα, θα πρέπει να λαμβάνουν ατομική διατροφική αγωγή, που να εστιάζει στη μείωση διαιτητικού λίπους και χοληστερόλης, αλλά και την αύξηση της σωματικής δραστηριότητας. Τα παιδιά με αποδεκτά αποτελέσματα θα πρέπει να εξετάζονται κάθε 3 με 5 χρόνια. Όσα όμως έχουν οριακά επίπεδα χοληστερόλης θα πρέπει να επανελέγχονται σε 1 χρόνο. Τέλος, τα παιδιά με υψηλά επίπεδα χοληστερόλης θα πρέπει να επανελέγχονται κάθε 3 με 6 μήνες, μετά τη διατροφική παρέμβαση.
Η φαρμακευτική αγωγή μπορεί δοθεί παιδιά άνω των 8 ετών, με τα επίπεδα LDL-C 190 mg/dl ή υψηλότερη, αν οι αλλαγές σε δίαιτα και άσκηση δεν λειτουργήσουν. Για τα παιδιά με πρόσθετους παράγοντες κινδύνου, η θεραπεία μπορεί να αρχίσει και με ακόμη χαμηλότερα επίπεδα LDL-C.
11 τρόποι για μείωση της χοληστερόλης
1. Ελέγξτε τα δικά σας επίπεδα χοληστερόλης σας και αν είναι υψηλά, ελέγξτε και τα επίπεδα του παιδιού.
2. Σερβίρετε μια διατροφή πλούσια σε φρούτα, λαχανικά και δημητριακά ολικής αλέσεως.
3. Επιλέξτε άπαχο κρέας και εναλλακτικές επιλογές λαχανικών, ψάρια, οσπρίων (ξερά φασόλια, μπιζέλια και φακές) και σόγιας.
4. Διαβάστε τις διατροφικές ετικέτες των συσκευασμένων τροφίμων, ώστε να μπορείτε να περιορίσετε την πρόσληψη χοληστερόλης, κορεσμένων και τα trans-λιπαρών οξέων.
5. Επιλέξτε γάλα και γαλακτοκομικά προϊόντα χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά.
6. Αποφύγετε τα στερεά λίπη. Χρησιμοποιήστε ελαιόλαδο για το μαγείρεμα και μαλακή μαργαρίνη για επιτραπέζια χρήση.
7. Περιορίστε ποτά και τρόφιμα με πρόσθετα σάκχαρα.
8. Περιορίστε τα προπαρασκευασμένα τρόφιμα και σερβίρετε υγιεινά σνακ όπως: φρέσκα φρούτα, λαχανικά με dip χαμηλών λιπαρών, light ποπ κορν και γιαούρτι με χαμηλά λιπαρά.
9. Η άσκηση βοηθά στην αύξηση των επιπέδων HDL-C στο αίμα. Τα παιδιά ηλικίας 2 ετών (και άνω) και οι έφηβοι θα πρέπει να είναι σωματικά δραστήρια για τουλάχιστον 60 λεπτά/ ημέρα.
10. Κάντε την υγιεινή διατροφή οικογενειακή υπόθεση. Τα παιδιά δεν είναι τα μόνα που βρίσκονται σε κίνδυνο, γι’ αυτό είναι σημαντικό να γίνει προσπάθεια από όλη την οικογένεια.
11. Προσθέστε στην οικογενειακή διατροφή και λειτουργικά τρόφιμα που βοηθούν στη μείωση της χοληστερόλης, όπως ειδικές μαργαρίνες και τυριά.
Γιώργος Μίλεσης, MSc
Κλινικός Διαιτολόγος Διατροφολόγος
georgemiles9@gmail.com