Χθες ήταν η Παγκόσμια Ημέρα Νεφρού. Επι της ευκαιρίας λοιπόν θα ασχοληθούμε μια σχετικά κοινή πάθηση των νεφρών, τη νεφρολιθίαση, η οποία δεν είναι και τόσο σπάνια, αφού αφορά περίπου το 10% των ενηλίκων, (οι οποίοι θα παρουσιάσουν κάποια στιγμή πέτρα στα νεφρά) εκ των οποίων ένα 50% (οι μισοί από αυτούς) θα ξαναεμφανίσουν νεφρολιθίαση, δηλαδή θα υποτροπιάσουν.
Δείτε τη συζήτηση μας στην εκπομπή “10 στην Ενημέρωση” στην ΕΡΤ1 εδώ μετά το 1:01:00:
http://webtv.ert.gr/katigories/enimerosi/09mar2017-deka-stin-enimerosi/
Τι είναι η νεφρολιθίαση;
Οι λίθοι στα νεφρά δημιουργούνται από κρυστάλλους που βρίσκονται στα ούρα, οι οποίοι ενώνονται κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες. Οι κρύσταλλοι αυτοί αποτελούνται από αποβαλλόμενες ουσίες του οργανισμού που βρίσκονται σε μεγάλες συγκεντρώσεις στα ούρα. Ανάλογα με τις ουσίες που κρυσταλλοποιούνται διακρίνονται σε λίθους ασβεστίου (οξαλικού και φωσφορικού), ουρικού οξέος, πιο σπάνια στρουβίτη και λίθους κυστίνης. Η πιο συχνή κατηγορία λίθων είναι του ασβεστίου (2/3 των περιπτώσεων) και του ουρικού οξέος. Παράγοντες που έχουν συσχετιστεί με τη νεφρολιθίαση είναι κυρίως η μειωμένη κατανάλωση νερού, μεταβολές στο σωματικό βάρος (το απότομα αδυνάτισμα αυξάνει τον κίνδυνο) και η γενετική προδιάθεση. Ωστόσο, η διατροφή έχει μεγάλη σημασία στην πρόληψη και την αντιμετώπιση της νεφρολιθίασης.
Νερό: Η πρώτη γραμμή άμυνας
Όσον αφορά τα υγρά, θεωρείται απαραίτητη η επαρκής ενυδάτωση. Συγκεκριμένα, πρέπει να καταναλώνονται τουλάχιστον 3 λίτρα υγρών την ημέρα και ο στόχος είναι να παράγονται 2-2,5 λίτρα ούρων. Με τον όρο υγρά δεν αναφερόμαστε μόνο στο νερό φυσικά. Όμως τα διάφορα είδη υγρών έχουν διαφορετική επίδραση στο σχηματισμό λίθων. Ειδικότερα, ο χυμός εσπεριδοειδών, όπως η λεμονάδα και η πορτοκαλάδα, φαίνεται να έχει προστατευτική δράση λόγω του κιτρικού άλατος που αποτρέπει το σχηματισμό κρυστάλλων. Ο καφές και το τσάι, παρόλο που φαίνεται ότι μειώνουν τον κίνδυνο σχηματισμού λίθων, περιέχουν οξαλικά και κατά συνέπεια δεν συστήνονται σε άτομα με ιστορικό λίθων οξαλικού ασβεστίου. Επίσης, μια μέτρια κατανάλωση κρασιού ή μπύρας (λόγω της διουρητικής της δράσης) μπορεί να βοηθήσει. Σαφώς το αλκοόλ θα πρέπει να καταναλώνεται με βάση τις συστάσεις και να μην ξεπερνά τα 1-2 ποτήρια την ημέρα, διότι οι αυξημένη παραγωγή πουρίνων στον οργανισμό από την κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να παίξει ρόλο στην εμφάνιση λίθων ουρικού οξέος (δεν είναι πλήρως αποδεδειγμένο). Ο χυμός γκρέιπφρουτ και τα αναψυκτικά τύπου cola που περιέχουν φωσφορικό οξύ είναι καλό να αποφεύγονται. Τέλος, ο χυμός cranberry ίσως δρα προστατευτικά στην εμφάνιση λίθων καθώς προλαμβάνει λοιμώξεις του ουροποιητικού και τον πιθανό σχηματισμό λίθων στρουβίτη
Ο ρόλος της διατροφής
Υπάρχουν πολλοί διατροφικοί παράγοντες που επηρεάζουν το σχηματισμό των λίθων. Η διατροφή έχει μεγάλη σημασία στην πρόληψη, ειδικά για άτομα με ιστορικό νεφρολιθίασης.
Αρχικά, ένα πολύ βασικό συστατικό που ευνοεί τη δημιουργία λίθων είναι το αλάτι και συγκεκριμένα το νάτριο. Αυτό συμβαίνει διότι το νάτριο ενισχύει την αποβολή ασβεστίου στα ούρα. Το ασβέστιο που αποβάλλεται δημιουργεί πέτρες αν ενωθεί με το φώσφορο και τα οξαλικά. Συνεπώς, σε άτομα με ιστορικό λίθων ασβεστίου είναι πολύ σημαντικός ο περιορισμός του νατρίου. Πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στις κρυφές πηγές άλατος που είναι τα τυποποιημένα τρόφιμα, οι σάλτσες, τα παστά, τα καπνιστά, τα τυριά, οι κονσέρβες, τα κατεψυγμένα, διάφορα αρτοποιήματα, τουρσιά, φαγητά εστιατορίου, έτοιμες σούπες κ.α. και να ελαχιστοποιείται το προστιθέμενο αλάτι.
Όσον αφορά το ασβέστιο, παλαιότερα επικρατούσε η άποψη ότι πρέπει να περιορίζεται η κατανάλωση του. Κάτι τέτοιο δεν ισχύει μιας και το ασβέστιο ενώνεται με τα οξαλικα της τροφής στον πεπτικό σωλήνα, σχηματίζοντας εκεί λίθους οι οποίοι δεν περνάνε στην κυκλοφορία του αίματος. Έτσι, συστήνεται η κατανάλωση ασβεστίου, ενώ για τα τα οξαλικά οξέα, περιορίζουμε τροφές όπως: σπανάκι, σοκολάτα, παντζάρια, ξηροί καρποί, στιγμιαίο καφέ, πιπεριές κ.α. Με την αποφυγή των τροφίμων αυτών μπορεί να μειωθεί η συγκέντρωση οξαλικών στα ούρα. Ένα άλλο συστατικό που χρειάζεται προσοχή είναι η βιταμίνη C, η οποία μετατρέπεται σε οξαλικό οξύ στο σώμα. Οι συστάσεις δεν αναφέρονται στον περιορισμό της πρόσληψης βιταμίνης C μέσω της διατροφής αλλά στην αποφυγή λήψης συμπληρωμάτων, τουλάχιστον άνω των 500mg.
Μεγάλη σημασία έχει επίσης η κατανάλωση ζωικής πρωτεΐνης με μέτρο. Η πρωτεΐνη ζωικής προέλευσης αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης λίθων ασβεστίου και κυρίως λίθων ουρικού οξέος. Το ουρικό οξύ είναι προϊόν μεταβολισμού των πουρινών, και όταν συσσωρεύεται ευνοεί το σχηματισμό λίθων. Μερικές τροφές πλούσιες σε πουρίνες είναι το κόκκινο κρέας, τα εντόσθια, το συκώτι, τα οστρακοειδή, τα μικρά ψάρια, το κυνήγι, τα αμύγδαλα και οι τομάτες. Γενικότερα όμως, ο περιορισμός της ζωικής πρωτεΐνης είναι ωφέλιμος για όλους τους τύπους λίθων. Εναλλακτικά, θα πρέπει να δίνεται έμφαση σε πηγές πρωτεΐνης φυτικής προέλευσης όπως τα όσπρια και οι ξηροί καρποί.
Συμπερασματικά, η νεφρολιθίαση είναι μια πάθηση που μπορεί να προληφθεί και να αντιμετωπιστεί με απλές τροποποιήσεις στον τρόπο ζωής. Αυτές αφορούν τη διατήρηση υγιούς σωματικού βάρους, την υιοθέτηση συγκεκριμένων διατροφικών συνηθειών με κυρίαρχη την ικανοποιητική πρόσληψη νερού καθημερινά και την άσκηση που μπορεί να δράσει συνεργικά. Συνηθίζουμε λοιπόν συχνά να λέμε πως η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία η οποία όμως βασίζεται στις καθημερινές μας συνήθειες και τον τρόπο ζωής.
Δημήτριος Πέτσιος Msc
Κλινικός Διαιτολόγος-Διατροφολόγος
Ελισάβετ Μαθιουδάκη
Τελειόφοιτος Επιστήμης Διαιτολόγίας -Διατροφής
