Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, πάνω από 42 εκατομμύρια παιδιά έως 5 ετών παρουσιάζουν αυξημένο βάρος παγκοσμίως. Τα παιδιά με αυξημένο βάρος έχουν περισσότερες πιθανότητες να παραμείνουν υπέρβαρα ή να εξελιχθούν σε παχύσαρκα άτομα, όταν ενηλικιωθούν. Η αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας επομένως, αποτελεί σίγουρα μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις του 21ου αιώνα.
Τοξικό περιβάλλον
Πολλοί ερευνητές έχουν προσδώσει ένα μεγάλο μέρος της ευθύνης για την αύξηση της παιδικής παχυσαρκίας, στο «τοξικό» περιβάλλον που χαρακτηρίζει τη σημερινή κοινωνία. Στην προσπάθειά τους να προσδιορίσουν αυτό το περιβάλλον, κάποιοι ερευνητές αναγνώρισαν ως σημαντικό στοιχείο την προβολή τροφίμων πλούσια σε λίπος και απλά σάκχαρα στην τηλεόραση.
Διαφημίσεις
Πολλές ερευνητικές ομάδες επικεντρώθηκαν στη μελέτη τηλεοπτικών διαφημίσεων που στοχεύουν στο παιδικό κοινό. Τα αποτελέσματά τους έδειξαν ότι στις διαφημίσεις αυτές κυριαρχούν τρόφιμα με υψηλό ενεργειακό περιεχόμενο και χαμηλή διατροφική αξία. Το ανησυχητικό είναι ότι η έκθεση των παιδιών σε διατροφικά μηνύματα μέσω των διαφημίσεων μπορεί να επηρεάσει τις διατροφικές τους προτιμήσεις και την ενεργειακή τους κατανάλωση.
Συγκεκριμένα, τα παιδιά εκείνα που παρακολουθούν περισσότερη τηλεόραση τείνουν να αναζητούν τα τρόφιμα και τα ροφήματα που διαφημίζονται και τελικά να καταναλώνουν περισσότερες θερμίδες. Επιπλέον, τα παχύσαρκα παιδιά φαίνεται να είναι περισσότερο επιρρεπή και να καταναλώνουν περισσότερο φαγητό μετά από έκθεση σε τέτοιου είδους διαφημιστικά μηνύματα.
Παιδικά προγράμματα
Αν οι διαφημίσεις τροφίμων στην τηλεόραση δεν αποτελούν πάντα καλό πρότυπο για τις διατροφικές επιλογές των παιδιών, μπορεί να συμβαίνει κάτι ανάλογο και με τα παιδικά προγράμματα; Μια ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου Fairleigh Dickinson στις Ηνωμένες Πολιτείες θέλησε να αξιολογήσει κατά πόσο και πώς τα παιδικά προγράμματα στην τηλεόραση παρουσιάζουν «υγιεινά» και « μη υγιεινά» τρόφιμα.
Πιο συγκεκριμένα, η έρευνα αυτή μελέτησε σε τι βαθμό τρόφιμα πλούσια σε λίπος, απλά σάκχαρα και/ ή ζάχαρη παρουσιάζονται συγκριτικά με δημητριακά ολικής αλέσεως, φρούτα και λαχανικά που αποτελούν πιο ισορροπημένες επιλογές. Επιπλέον μελετήθηκε αν οι χαρακτήρες των παιδικών προγραμμάτων καταναλώνουν μεγαλύτερη ποσότητα από συγκεκριμένα τρόφιμα, τι διατροφικές επιλογές φαίνεται να «εγκρίνουν» και αν εμφανίζουν ανεπιθύμητες ενέργειες μετά από κατανάλωση συγκεκριμένων τροφίμων (για παράδειγμα, πόνο στο στομάχι). Συνολικά μελετήθηκαν 245 επεισόδια από 10 προγράμματα του Public Broadcasting System (PBS) των Ηνωμένων Πολιτειών. Από το σύνολο των επεισοδίων, 213 επεισόδια περιείχαν 1076 «νύξεις» σε τρόφιμα που αντιστοιχούσαν σε χρόνο 711, 98 τηλεοπτικών λεπτών.
Τα αποτελέσματα της συγκεκριμένης μελέτης έδειξε ότι διπλάσιος τηλεοπτικός χρόνος αφιερώνεται σε «μη υγιεινά» τρόφιμα (321,03 λεπτά; 45% συνολικού τηλεοπτικού χρόνου) έναντι των «υγιεινών» τροφίμων (184,72 λεπτά; 26% συνολικού τηλεοπτικού χρόνου). Ο συνολικός χρόνος σε διατροφικές «νύξεις» που δεν παρουσίαζαν υπεροχή σε ισορροπημένες ή μη διατροφικές επιλογές ήταν 206,23 λεπτά. Καταγράφηκαν 36 περιστατικά υπερβολικής κατανάλωσης «μη υγιεινών τροφίμων» και σε μόνο δυο περιπτώσεις παρουσιάστηκαν οι ανεπιθύμητες ενέργειες της κατανάλωσης αυτής.
Παίζει και ο χαρακτήρας ρόλο…
Συμπερασματικά, οι μη ισορροπημένες διατροφικές επιλογές παρουσιάζονται σε μεγαλύτερο βαθμό κατά τη διάρκεια παιδικών τηλεοπτικών προγραμμάτων. Επιπλέον, φάνηκε ότι δίνεται περισσότερο έμφαση στην υπεροχή μη ισορροπημένων διατροφικών επιλογών παρά στις αρνητικές επιπτώσεις που τέτοιες επιλογές μπορούν να επιφέρουν. Τέλος, οι χαρακτήρες των παιδικών προγραμμάτων παρουσιάζονται να «εγκρίνουν» και να καταναλώνουν σε μεγαλύτερη ποσότητα «μη υγιεινά» τρόφιμα.
Τα αποτελέσματα της συγκεκριμένης μελέτης δεν μπορούν να γενικευτούν στο γενικό πληθυσμό εφόσον μελετήθηκε ένα μόνο κανάλι στις Ηνωμένες Πολιτείες. Από την άλλη, εφόσον η έρευνα έχει δείξει ότι οι διαφημίσεις μπορούν να επηρεάσουν τις διατροφικές προτιμήσεις και την ενεργειακή κατανάλωση στα παιδιά, ενδεχομένως το ίδιο να ισχύει και με τις «διατροφικές νύξεις» στα παιδικά προγράμματα.
Μελίνα Δημητρίου, MMedSci
Κλινική Διαιτολόγος- Διατροφολόγος
References:
www.who.int/en/
Radnitz C, Byrne S, Goldman R, Sparks M, Gantshar M, Tung K. Food cues in children’s television programs. Appetite. 2009 Feb;52(1):230-3. Epub 2008 Jul 22