Το συναισθηματικό φαγητό είναι η πρακτική της κατανάλωσης μεγάλων ποσοτήτων τροφίμων – συνήθως γλυκών ή πρόχειρου φαγητού – σε απάντηση στην αρνητική διάθεση. Διαδικασία που δεν σχετίζεται σε καμιά περίπτωση με την βιολογική αναζήτηση του σώματός μας για ενέργεια. Αντίθετα, άπτεται τόσο της συναισθηματικής μας κατάστασης, όσο των ίδιων των συστατικών των τροφίμων: εθιζόμαστε στο αλάτι, τη ζάχαρη και το λίπος.
Είτε όμως το φαγητό είναι πραγματικά εθιστικό είτε όχι, δεν υπάρχει αμφισβήτηση ότι τα τρόφιμα μπορούν να επηρεάσουν τον τρόπο που αισθανόμαστε. Αναλογιστείτε το πως, π.χ. η σοκολάτα προσφέρει ένα αίσθημα ικανοποίησης… παρόμοιο του έρωτα. Η κατανάλωσή της προκαλεί απελευθέρωση χημικών ουσιών που αυξάνουν τη διάθεσή και επιφέρουν ένα αίσθημα ικανοποίησης και ευεξίας.
Όλα αυτά όμως οδηγούν σταδιακά σε ένα φαύλο κύκλο. Η σοκολάτα βοηθά στη βελτίωση της διάθεσης και το μυαλό καταχωρεί την εικόνα/ αίσθηση, ως μέσο καταπολέμησης αυτής. Με την πρώτη ευκαιρία, θα ανασυρθούν αυτόματα εικόνες που θα προκαλέσουν ένα… ανελέητο κυνήγι σοκολάτας και συναφών γλυκισμάτων.
Για όσους επιλέγουν το δρόμο της άρνησης, από το να ασχοληθούν με την επίλυση των πραγματικών προβλημάτων, το φαγητό συνιστά ένα άξιο αποδιοπομπαίο τράγο. Κάθε δυσάρεστη υποχρέωση μπορεί να αποφευχθεί – ή τουλάχιστον, να αναβληθεί για λίγο – αν απασχολούμε τον εαυτό μας, τρώγοντας ένα σνακ, αντ’ αυτού.
Μερικά από τα πιο κοινά συναισθηματικά ερεθίσματα για αναζήτηση (πρόχειρου) φαγητού είναι τα εξής:
Θυμός
Είτε είστε θυμωμένος/-ή με τον εαυτό σας, μ’ άλλο πρόσωπο ή με μια κατάσταση, το φαγητό θα καταπνίξει τα συναισθήματά σας, αλλά όχι το ίδιο το πρόβλημα. Είναι πιο εύκολο να «πνίξουμε» ένα πρόβλημα, από το να ασχοληθούμε πραγματικά με το θέμα.
Απελπισία
«Τίποτα δεν πειράζει πραγματικά, έτσι κι αλλιώς. Τίποτα δεν πρόκειται να αλλάξει ποτέ ή να πάει καλύτερα για μένα. Γιατί θα πρέπει να νοιάζομαι για την υγεία ή το βάρος μου; Εκτός αυτού, το φαγητό με κάνει να αισθάνομαι καλύτερα». Προσοχή όμως: τα ακραία συναισθήματα απόγνωσης είναι χαρακτηριστικά της χρόνιας κατάθλιψης.
Έλλειψη ελέγχου
«Η ζωή μου είναι εκτός ελέγχου. Δεν υπάρχει τίποτα που να είμαι υπεύθυνος/-η. Οι πάντες και τα πάντα γύρω μου κανονίζουν τη ζωή μου. Εκτός από φαγητό… Μπορώ να τρώω ό,τι θέλω, όποτε το θέλω. Έτσι θα το κάνω».
Έλλειψη αυτοεκτίμησης
Ίσως έχετε καταφέρει κάτι εξαιρετικό στη δουλειά και κανείς δεν το έχει παρατηρήσει. Ή ίσως έχετε κάνει ένα προσωπικό επίτευγμα, που ονειρευόσασταν για χρόνια. Αλλά κανείς δεν συμμερίζεται στο σπίτι τη χαρά σας. Ο μόνος τρόπος για να επιβραβεύσετε τον εαυτό σας είναι… εκείνο το προφιτερόλ που έχει ξεμείνει από προχθές στο ψυγείο!
Ανία
«Δεν υπάρχει τίποτα να κάνω. Πουθενά για να πάω. Μάλλον νιώθω μοναξιά, πάρα πολύ. Δεν υπάρχει τίποτα στο σπίτι για να απασχολήσω το μυαλό μου ή να σκοτώσω την ώρα μου. Μόνο το αγαπημένο ντουλάπι μου, γεμάτο με διάφορα καλούδια, μπορεί να μου φτιάξει τη διάθεση και να με κάνει περάσω καλά».
Αν ανήκετε σε κάποια από αυτά τα πέντε προφίλ, δοκιμάστε να γράψετε σε ένα κομμάτι χαρτί ιδέες για την εξεύρεση εναλλακτικών διατροφικών συμπεριφορών. Μπορεί να εκπλαγείτε με τις λύσεις που θα σκεφτείτε και το πόσο καλά μπορεί να λειτουργούν, μόλις τις δοκιμάσετε. Η αποδοχή των λόγων που τρώτε (χωρίς να πεινάτε) μπορεί να είναι ένα μεγάλο βήμα προς την διακοπή του κύκλου της συναισθηματικής κατανάλωσης.
Η αίσθηση της πλήξης, η μοναξιά κ.α. μπορεί να αντιμετωπιστεί με ειδική θεραπεία. Να θυμάστε πάντοτε ότι το φαγητό μπορεί να σας αποσπάσει από ένα δυσάρεστο… καθήκον, αλλά και να σας αποτρέψει παράλληλα να ασχοληθείτε με τα πραγματικότητα προβλήματά σας. Και αυτά δεν μπορεί να τα παραμερίσει καμία σοκολάτα, θα είναι πάντα εκεί να παραμονεύουν, όσο δεν ψάχνουμε μια λύση.
Γιώργος Μίλεσης, MSc
Κλινικός Διαιτολόγος Διατροφολόγος
georgemiles9@gmail.com
