Μέσα Μαρτίου και μπροστά μας η νηστεία πριν το Πάσχα…Αλήθεια ξέρατε ότι η νηστεία διαρκεί 48 ημέρες κι όχι 40; Μήπως ότι η νηστεία πριν τα Χριστούγεννα κρατάει για 40 ημέρες και αυτή του Αυγούστου για 15; Σίγουρα θα έχετε ακούσει ότι η Τετάρτη και η Παρασκευή θεωρούνται νηστίσιμες ημέρες για όλο το χρόνο αλλά, αυτό που δεν θα έχετε υπολογίσει είναι πως όλα τα παραπάνω μαζί μας κάνουν περίπου 180-200 ημέρες νηστείας, δηλαδή το μισό και βάλε ημερολογιακό έτος.
Δεδομένου ότι η νηστεία παραπέμπει στον περιορισμό, στη στέρηση και στη συμβολική «κάθαρση» και προσεγγίζει αρκετά τη κλασσική χορτοφαγία, θα έλεγε κανείς πως είναι πολλές οι ημέρες για να «ταλαιπωρούμε» τον οργανισμό μας με αυτόν τον τρόπο. Άλλωστε, με τέτοιες τακτικές δεν απέχουμε κι από τις επιταγές της παραδοσιακής μεσογειακής διατροφής; Άραγε επιτρέπει η θρησκεία μας κάτι τέτοιο ή αντιθέτως, συνδράμει στον εξαγνισμό όχι μόνο της ψυχής αλλά και του σώματος; Μήπως η νηστεία και η μεσογειακή διατροφή είναι έννοιες αλληλένδετες και εφάμιλλες; Μπορεί να ενώθηκαν και να εξελίχτηκαν στο πέρασμα του χρόνου αποδίδοντας τις ίδιες βασικές αρχές και αξίες (πολιτιστικές, θρησκευτικές, θρεπτικές κ.α.); Και η χορτοφαγία; Μιας και ως στάση ζωής έπεται χρονολογικά, τις αντιπροσωπεύει καθόλου; Τι θα λέγατε λοιπόν να τα δούμε ένα-ένα;
Χορτοφαγία
Επισήμως ως έννοια «κατοχυρώνεται» το 1944 (1η Νοεμβρίου) από τον Άγγλο Donald Watson ο οποίος ιδρύει τότε την «Εταιρεία Χορτοφαγίας». Σκοπός της να ευαισθητοποιήσει το αγγλικό κοινό για τον υγιεινό τρόπο ζωής που προάγει η χορτοφαγία. Βασική της γραμμή η απαλοιφή από το διαιτολόγιο μας του κρέατος, των πουλερικών και των ψαρικών. Έτσι, ανάλογα με το βαθμό αυστηρότητας της χορτοφαγικής δίαιτας, προέκυψαν από τότε και μέχρι σήμερα οι εξής υποκατηγορίες:
Μερικώς χορτοφαγία (semi-vegetarianism): Εδώ αποκλείονται από τη δίαιτα τα περισσότερα είδη κρέατος ή απλά καταναλώνονται σε πολύ μικρές ποσότητες και πιο αραιά.
Γαλακτο-χορτοφαγία (lacto-vegetarianism): Πάλι εξαιρούνται όλα τα είδη κρέατος, τα ψάρια και τα αυγά, καταναλώνονται όμως γαλακτοκομικά προϊόντα
Γαλακτ-ωό-χορτοφαγία (lacto-ovo-vegetarianism): Και εδώ δεν χωράνε τα κόκκινα κρέατα, τα πουλερικά και τα ψάρια αλλά επιτρέπονται τα αυγά (ωά) και τα γαλακτοκομικά
Αυστηρή χορτοφαγία (veganism): Πέρα από όλα τα είδη κρέατος και τα ψάρια, εδώ αποφεύγονται και όλα τα προϊόντα ζωικής προέλευσης (τα γαλακτοκομικά, τα αυγά, το βούτυρο, το μέλι κτλ).
Νηστεία
Παρομοίως, όταν νηστεύουμε απαγορεύονται τα ζωικά τρόφιμα και, ειδικότερα στη νηστεία της Σαρακοστής δεν τρώμε κρέας, γαλακτοκομικά προϊόντα, αυγά, ψάρια και ελαιόλαδο. Το τελευταίο επιτρέπεται μόνο τα Σαββατοκύριακα. Τα αντικαθιστούμε δε με όσπρια, φρούτα, λαχανικά, θαλασσινά, χόρτα, ψωμί, πατάτες και ζυμαρικά.. Βλέπουμε λοιπόν αρχικά ότι η νηστεία προσεγγίζει πιο πολύ την αυστηρή χορτοφαγία. Όμως…
Μεσογειακή διατροφή
Η παραδοσιακή μεσογειακή δίαιτα και ειδικότερα η ελληνική εκδοχή αυτής, χαρακτηρίζεται από υψηλή κατανάλωση ελαιολάδου, οσπρίων, δημητριακών, φρούτων και λαχανικών, μέτρια προς υψηλή κατανάλωση ψαριού, μέτρια κατανάλωση κρασιού, γαλακτοκομικών προϊόντων (κυρίως ως τυρί και γιαούρτι) και μικρή κατανάλωση κρέατος και των προϊόντων αυτού. Παρατηρήστε πως και οι τρεις διαφορετικές «φιλοσοφικά» δίαιτες έχουν τα ίδια βασικά χαρακτηριστικά, με την κλασσική μεσογειακή διατροφή να διαφοροποιείται δίνοντας έμφαση στο ψάρι, λιγότερο στα γαλακτοκομικά και τέλος ελάχιστα στο κρέας. Έτσι απολαμβάνουμε μια διατροφή φτωχή σε κορεσμένα λίπη και χοληστερόλη και πλούσια σε μονοακόρεστα λίπη, φυτικές ίνες και βιταμίνες. Και…τι σημαίνει αυτό για την υγεία μας;
Κοινές γραμμές
Έχει βρεθεί ότι και οι τρεις παραπάνω κατηγορίες διατροφής μακροπρόθεσμα μειώνουν τις τιμές της χοληστερίνης και των τριγλυκεριδίων. Ακόμα η αυξημένη πρόσληψη φρούτων, λαχανικών, όσπριων και δημητριακών βοηθά στη μείωση-ομαλοποίηση της αρτηριακής πίεσης. Επίσης οι αδιάλυτες φυτικές ίνες όλων των παραπάνω ευνοούν τη ρύθμιση του σακχάρου, την ομαλή λειτουργία του πεπτικού συστήματος, την καταπολέμηση της δυσκοιλιότητας και τη μείωση της συχνότητας εμφάνισης ορισμένων μορφών καρκίνου (π.χ. παχέως εντέρου). Τέλος τα φυτικά, μονο-ακόρεστα λιπαρά (από το ελαιόλαδο, το ταχίνι και τους ξηρούς καρπούς) αλλά και τα πολυακόρεστα ω-3 και ω-6 των ψαριών συμβάλλουν κατά πολύ στην υγεία της καρδιάς και των αγγείων και συνάμα προσφέρουν αντιφλεγμονώδεις-αντιοξειδωτικές δράσεις. Έτσι, σε συνδυασμό με τις βιταμίνες Α, C, Ε, και τις αντιοξειδωτικές ουσίες των φρούτων και των λαχανικών, ενισχύεται το ανοσοποιητικό σύστημα και προστατευόμαστε από διάφορες μορφές καρκίνου και εκφυλιστικών νοσημάτων.
Πανάκεια;
Προσέχετε όμως! Αν η παρατεταμένη αυστηρή ή μη χορτοφαγία ή η νηστεία δεν εφαρμόζονται σωστά, μπορεί να βλάψουν αντί να ωφελήσουν υγεία μας. Τα σημαντικότερα κοινά μειονεκτήματα τους σε σχέση με τη μεσογειακή δίαιτα είναι η μειωμένη πρόσληψη σιδήρου, ασβεστίου, βιταμίνης Β12 ίσως φολικού οξέος, ψευδάργυρου, ιωδίου και πρωτεϊνών. Από την άλλη μεριά έχει αποδειχθεί ότι ένα σωστό, νηστίσιμο ή χορτοφαγικό διαιτολόγιο μπορεί να εξασφαλίζει επαρκείς ποσότητες των παραπάνω συστατικών για το μέσο πληθυσμό. Πιο συγκεκριμένα:
Ασβέστιο: Η πρόσληψη του καλύπτεται καταναλώνοντας άφθονα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, μπρόκολο, ταχίνι, αμύγδαλα, γάλα σόγιας (εμπλουτισμένο), όσπρια και θαλασσινά.
Σίδηρος: Εξασφαλίζεται από ικανοποιητικές ποσότητες όσπριων (κυρίως φακή και φασόλια μαυρομάτικα), ξηρών καρπών, εμπλουτισμένων δημητριακών πρωινού, πράσινων φυλλωδών λαχανικών (π.χ. σπανάκι), αποξηραμένων φρούτων και τα θαλασσινών. Προσθέστε σε αυτά μπόλικο λεμόνι, καρότο ή χυμό πορτοκαλιού αφού έχει βρεθεί ότι παρουσία βιταμίνης C ο σίδηρος απορροφάται πιο αποδοτικά.
Β12 (Κυανοκοβαλαμίνη): Ανευρίσκεται στα εμπλουτισμένα δημητριακά, στο γάλα σόγιας ή τα συμπληρώματα της βιταμίνης αυτής.
Πρωτεΐνες: Η πρωτεΐνη των οσπρίων και των δημητριακών δεν περιέχει όλα τα απαραίτητα αμινοξέα που χρειάζεται ο οργανισμός (π.χ. μεθειονίνη, τρυπτοφάνη κ.α). Όμως ο σωστός συνδυασμός τους (π.χ. ρύζι με φακές, ρύζι με σουσάμι, σιτάλευρο ή πατάτα με φασόλια ή αρακά) αυξάνει τη βιολογική αξία της πρωτεΐνης και καλύπτει πλήρως τις ανάγκες του οργανισμού.
Αναλόγως, τα υπόλοιπα στοιχεία, όπως π.χ. ο ψευδάργυρος (φυτική προέλευση), το ιώδιο (θαλασσινά) κτλ. καλύπτονται από τις παραπάνω κατηγορίες τροφίμων, στους σωστούς συνδυασμούς και ποσότητες.
Επιστροφή στις «ρίζες»
Με λίγα λόγια, γίνεται φανερό πως η χριστιανική νηστεία κι η χορτοφαγία όσο μοιάζουν μεταξύ τους, τόσο δεν υπολείπονται της παραδοσιακής μεσογειακής διατροφής (με εξαίρεση ίσως τα ψάρια), αρκεί να μεθοδευτούν σωστά, ίσως και με τη βοήθεια του ειδικού. Ούτως ή άλλως, οι «παλιοί» έτρωγαν κρέας μόνο τις Κυριακές, όχι μόνο γιατί δεν είχαν, αλλά και γιατί ακολουθούσαν μια «υποτυπώδη» νηστεία αν θέλετε…Άρα η νηστεία και η χορτοφαγία είναι έννοιες σχεδόν ταυτόσημες και όταν τηρούνται σωστά αναδεικνύουν τις αξίες της μεσογειακής διατροφής, ως απαραίτητα συστατικά της. Νηστέψτε λοιπόν και αυτή τη Σαρακοστή, κάνει καλό στην παράδοση αλλά και στην υγεία!
Δημήτριος Πέτσιος Msc
Κλινκός Διαιτολόγος-Διατροφολόγος
info@dia-trofis.gr
