Γιαγιάκα, έφαγε το παιδί;

Συχνά αναπολώ τον εαυτό μου μικρό, όταν ακόμα πήγαινα στο δημοτικό και τις περισσότερες ώρες μετά το σχολείο τις πέρναγα με τη γιαγιά μου την Ανδρομάχη, μιας και οι γονείς τότε εργαζόντουσαν πολλές ώρες. Αυτή με πηγαινοέφερνε στο σχολείο, με διάβαζε, με πήγαινε στην παιδική χαρά, στο κομμωτήριο να μου κόψουν τα μαλλάκια και φυσικά μαγείρευε και έκανε το καθημερινό τραπέζι. Λένε πως η μητέρα δεν «χαίρεται» τα παιδιά της όπως η γιαγιά τα εγγόνια της, αφού η γιαγιά συνήθως έχει όλο το χρόνο και τη διάθεση να ασχοληθεί μαζί τους και ουσιαστικά να ζήσει από κοντά την τρυφερότερη τους ηλικία.

Τα τρικ της γιαγιάς

Μάλιστα, θυμάμαι πως η γιαγιά πολλές φορές όχι μόνο ετοίμαζε το φαγητό και το τραπέζι αλλά με τάιζε κιόλας. Τέτοια αγάπη μου είχε η γιαγιά Μάχη (να ναι καλά εκεί που είναι) κι εγώ σε αυτήν… Βέβαια δεν με τάιζε γιατί ήμουν ανίκανος να φάω μόνος μου ή «δύσκολο» παιδί στο φαγητό (ίσα ίσα θα έλεγα), αλλά από υπέρμετρη προστατευτικότητα και υπερβολική φροντίδα. Βλέπετε αν δεν το έτρωγα όλο δεν θα μεγάλωνα γρήγορα για να γίνω ψηλός και δυνατός σαν τα αδέρφια μου… Επίσης, εκείνες τις εποχές ήταν αδιανόητο να μείνει φαγητό και να πεταχτεί. Θα έπρεπε αφού έφαγαν όλοι να φαγωθεί το υπόλοιπο από το πιο αδύναμο-μικρό μέλος της οικογένειας, πεινάει δεν πεινάει. Και τα τεχνάσματα για το σκοπό αυτό; Ευφάνταστα και περίτεχνα: Μια κουταλιά για το μπαμπά, μία για τη μαμά, μία για τον αδερφό, μία για τον άλλο αδερφό…και περνούσε έτσι μπροστά από το τραπέζι όλο το σόι. Πρέπει να παραδεχτώ ότι σε έμενα έπιανε πάντα το συναισθηματικό ερέθισμα: θα σε αγαπάει η μαμά που έφαγες όλο το φαΐ σου, ο μπαμπάς θα λέει «κοίτα ένα παλικάρι που έχω εγώ» κ.α. Αλήθεια, δούλεύε τόσο καλά η τακτική αυτή που μερικές φορές έβγαζα φαγητό και από τη μύτη!

Μια άλλη μέθοδος που συχνά υιοθετούσε η γιαγιά και ο παππούς προκειμένου να μην πάει το ξαδερφάκι «νηστικό» στους γονείς, ήταν ο εκφοβισμός: Αν δεν το φας όλο θα έρθει ο αστυνόμος, ο πυροσβέστης, ο γείτονας, ο μπαμπούλας η οποιοσδήποτε άλλος που τότε -και στο άκουσμα του μόνο- έτρέμε ο μικρός/ή και θα έτρωγε γοργά γοργά έτσι όλη την ποσότητα στο πιάτο.

Αντίστοιχα, η επιβράβευση ή η τιμωρία με το φαγητό ήταν και είναι πολύ συνηθισμένη, αφού αποτελεί μια σίγουρη και μάλλον εύκολη λύση: Όποτε φάνε τις όλες τις μπάμιες τους τα εγγονάκια ή τελειώσουν τα μαθήματά τους, πριν ξεκινήσουν να παίζουν η γιαγιά τους παίρνει σοκολάτα ή παγωτό, ίσως και τα δύο εάν είναι πολύ «καλά» παιδιά εκείνη την ημέρα, για να τους δείξει πόσο πολύ τα αγαπάει. Αν όμως άλλη φορά δεν φάνε τις φακές, δεν έχει γλυκό… και -σε κάθε περίπτωση-, το παιδί οδηγείται πάλι στην υπερκατανάλωση.

Σήμερα

Οι παραπάνω αναμνήσεις μου έρχονται έντονα στο μυαλό, με αφορμή και την καμπάνια (σκληρή μεν αλλά εύστοχη) του Υπουργείου Υγείας για την παιδική παχυσαρκία και  όταν ακούω αντίστοιχα τα λεγόμενα των πελατών μου για τις διακοπές των παιδιών τους στη… γιαγια και τον παππού. Μεγάλες συγκριτικά μερίδες, μπόλικο φαγητό και ασφυκτική πίεση για να καταναλωθεί πλήρως, φυσικά επειδή θέλει να τα βλέπει γερά και υγιή. Όλοι μας μεγαλώσαμε με το «καθάρισε το πιάτο σου» και το ξέρουμε καλά: Τα κατάλοιπα αυτής της τακτικής (το περίφημο «κατοχικό σύνδρομο») είναι καλά κρυμμένα (ή και φανερά) πάνω μας.

Εικάζεται δε, ότι οι πρώτες διαταραχές στην ικανότητα αυτοελέγχου της ποσότητας που τρώει το παιδί, εμφανίζονται από όταν ο διακοπεί ο θηλασμός. Αυτό γιατί με το μπιμπερό, το βρέφος δεν έχει τη δυνατότητα να καθορίσει μόνο του την ποσότητα που θα καταναλώσει αλλά ουσιαστικά θα πιει όλο το περιεχόμενο του μπουκαλιού. Σκεφτείτε ακόμα το εξής: είναι γραμμένο στα γονίδια μας να τρώμε οποτεδήποτε υπάρχει διαθέσιμη τροφή. Το σώμα μας σπρώχνει στη διαρκή κατανάλωση ως αμυντικός μηχανισμός σε επερχόμενη περίοδο «ισχνών αγελάδων», δηλαδή περίοδο έλλειψης τροφής. Η μοναδική ασπίδα στα παραπάνω είναι η λογική, η εμπειρία και η ορθή ερμηνεία των σημάτων πείνας και κορεσμού (χόρταση) από το σώμα μας. Δεδομένου λοιπόν ότι ζούμε σε ένα «παχυσαρκογόνο» περιβάλλον που προάγει την κατανάλωση άφθονης και άμεσα προσβάσιμης (συνήθως κακής ποιότητας) τροφής, αντιλαμβανόμαστε ότι το πρόβλημα διογκώνεται σε ότι αφορά στα παιδιά, αφού δεν έχουν την πείρα και την κριτική-επιλεκτική ικανότητα των μεγάλων. Με λίγα λόγια, οι μικροί μας φίλοι είναι πιο επιρρεπείς.

Η καθημερινότητα των παιδιών

Προσθέστε τώρα τις πτυχές της σύγχρονης, καθημερινής παιδικής ζωής. Πολλές υποχρεώσεις από πολύ μικρή ηλικία (εμείς δεν το ζήσαμε σε τέτοιο βαθμό) ακόμα και άγχος, περιορισμένος χρόνος και χώρος για άσκηση και παιχνίδι, πολλά μαθήματα, πολλές οθόνες, πολύ καθισιό και… το κερασάκι στην τούρτα; Έρχεται τελευταίο από την περίσσεια ελκυστικών τροφίμων. Το γλύκισμα, το σνακ, το ωραίο παστίτσιο της μαμάς κτλ. αποτελούν πολλές φορές ανακούφιση και διέξοδο από άλλα θέματα. Αλήθεια, έχετε πιάσει τον εαυτό σας ποτέ να χειρίζεται την τροφή κατ΄αυτόν τον τρόπο; Βάλτε λοιπόν στη θέση σας ένα παιδί που ο κόσμος του είναι πολύ πιο περιορισμένος από τον δικό μας. Είναι πιο ευπαθές στη διατροφική υπερβολή. Άλλωστε, λίγο πολύ συνδράμουμε και εμείς σε αυτό και το παγιώνουμε σιγά σιγά σαν πρόβλημα. Και θα συμφωνήσετε μαζί μου, πως η γιαγιά και ο παππούς θα το καταλάβουν τελευταίοι, μετά από πολλές συζητήσεις και επαναλαμβανόμενη πίεση (όπως κάνω εγώ με τη μητέρα μου για τα εγγονάκια της). Δεν είναι σωστό όταν το παιδί πηγαίνει για διακοπές το καλοκαίρι στη γιαγιά να επιστρέφει με 3-4 παραπανίσια κιλά, χωρίς αυτά να δικαιολογούνται από τη φυσική του σωματική ανάπτυξη. Μόνο επιζήμια μπορεί να είναι και θα πρέπει να το βάλουμε καλά στο μυαλό μας.

Σε καμιά περίπτωση βέβαια δεν είναι αποκλειστικά υπεύθυνοι η γιαγιά και ο παππούς. Άλλωστε η ρήση: «τα παιδιά του παιδιού μου, είναι δυο φορές παιδιά μου» είναι πέρα για πέρα αληθινή. Απλά, είναι ζήτημα έλλειψης προετοιμασίας και εκπαίδευσης των κηδεμόνων ως προς την εν γένει διατροφική συμπεριφορά που θα πρέπει να εμφυσηθεί στο «μικρό άνθρωπο». Μια ματιά στους μικρούς ενήλικες γύρω μας αρκεί για να καταλάβουμε πως η εποχή όπου τα παχουλά παιδιά θεωρείτο πιο υγιή και πιο δυνατά έχει περάσει αντιστρεπτοί. Ας φροντίσουμε λοιπόν να μεγαλώνουμε τα παιδιά, τα ανίψια, τα εγγόνια και τα δισέγγονα μας με τέτοιο τρόπο ώστε να γίνουν τελικά «δυνατά και ψηλά, σαν το μπαμπά».

Σημεία-Κλειδιά

• Μην πιέζετε ασφυκτικά το παιδί για να φάει. Αντίθετα φροντίστε να τρώει σωστά, με μέτρο ποικιλία και ισορροπία.

• Εκπαιδεύστε το παιδί να εξασκεί από μόνο του την αντίληψη της πείνας και του κορεσμού (χόρταση)

• Μην εκφοβίζετε το παιδί για να φάει. Αυτό όπως και η πίεση θα οδηγήσει σε διατροφικές αποστροφές ή και υπερβολές.

• Μην τιμωρείτε ή επιβραβεύετε το παιδί με φαγητό

• Ο τρόπος προσέγγισης να είναι «μαλακός» και να μην δημιουργείται θέμα εντάσεων και τσακωμού για αυτό, ιδίως στο τραπέζι.

• Διαφορετικά, είναι πιθανό όλες οι παραπάνω τακτικές να οδηγήσουν σε διατροφικές διαταραχές

Δημήτριος Πέτσιος Msc

Κλινικός Διαιτολόγος – Διατροφολόγος

info@diatistrofis.gr