Λίπη όπως ναρκωτικά!

Γιατί λιγουρευόμαστε πάντα μια πλάκα σοκολάτας και όχι ένα καρότο; Το λίπος είναι απείρως πιο νόστιμο από τα… χόρτα, θα υποστηρίξουν πολλοί, όχι ότι δεν έχουν δίκιο. Μέχρι όμως την επαναλαμβανόμενη αναζήτηση της συγκεκριμένης γεύσης, τι μεσολαβεί;

Η ομάδα του Serge Luquet στο εργαστήριο “Biologie Fonctionnelle et Adaptative” του πανεπιστημίου Diderot στο Παρίσι έδωσε ένα μέρος της απάντησης: τα τριγλυκερίδια της τροφής μπορούν τα δράσουν απευθείας στο μετχαιμιακό μονοπάτι του εγκεφάλου, που σχετίζεται με την ανταμοιβή, αλλά και με τον εθισμό στις ναρκωτικές ουσίες.

Αυτο-ανταμοιβή
Τα αποτελέσματα, που δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Molecular Psychiatry, φανερώνουν έναν ισχυρό δεσμό – σε ποντίκια – μεταξύ των διακυμάνσεων στις συγκεντρώσεις των τριγλυκεριδίων και της ενεργοποίησης των πυρήνων του εγκεφάλου που σχετίζονται με την ανταμοιβή. Η διευκρίνιση των δράσης των λιπιδίων της τροφής στην ηδονική αναζήτηση και κινητοποίηση, θα βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα τους λόγους της παρορμητικής/ ψυχαναγκαστικής διατροφικής συμπεριφοράς.

Πλαίσιο
Η απάντηση στη βιολογική ανάγκη για αναζήτηση φαγητού επηρεάζεται σημαντικά από το κοινωνικό πλαίσιο και την κουλτούρα του καθενός, στις μοντέρνες κοινωνίες. Τα γεύματα συσχετίζονται συχνά με την αναζήτηση ευχαρίστησης, κάτι που προωθεί εντέλει την κατανάλωση τροφής. Δεν είναι τυχαίο ότι η καθιστική ζωή, σε συνδυασμό με την επάρκεια λιπαρών, πλούσιων σε ενέργεια και ζάχαρη τροφών, ανοίγει το δρόμο για την εμφάνιση τόσο της παχυσαρκίας όσο και των συνοδών προβλημάτων της.

Λίπος και επιλογή
Το σώμα χρησιμοποιεί λίπη και υδατάνθρακες ως πηγές ενέργειας, αν και ο εγκέφαλος προτιμά μόνο τη γλυκόζη. Οπότε γιατί ανιχνεύουμε ένζυμο που διασπά τα τργλυκερίδια, που μπορούν να δράσουν στα κέντρα ανταμοιβής; Όταν είχαν επιλογή, τα ποντίκια διάλεξαν πάντα το πιο λιπαρό φαγητό σε σχέση με το αντίστοιχο ελαφρύ. Για να προσομοιάσουν την επίδραση ενός καλού γεύματος, οι ερευνητές ανέπτυξαν μια τεχνική έγχυσης μικρών ποσοτήτων λιπιδίων απευθείας στον εγκέφαλο των ποντικών. Παρατήσαν λοιπόν ότι αυτή η έγχυση περιόρισε την κινητοποίηση του ζώου να αναζητήσει τροφική ανταμοιβή. Επίσης, περιόρισε στο μισό τη φυσική τους δραστηριότητα. Για να διασφαλίσουν ότι η επίδραση στη διατροφική συμπεριφορά οφειλόταν στην έγχυση λιπιδίων, βεβαιώθηκαν ότι τα λιπίδια χρησιμοποιήθηκαν και δεν μπορούν να ανιχνευθούν πια στον εγκέφαλο.

Γονιδιακή έκφραση
Όταν κατάφεραν επίσης να σταματήσουν την παραγωγή του ενζύμου που διασπά τα τριγλυκερίδια, αποτρέπωντας την έκφραση του γονιδίου του στον εγκέφαλο, τα ποντίκια εκδήλωσαν αύξηση αναζήτησης τροφικής ανταμοιβής, διαλέγοντας το πιο λιπαρό γεύμα, αν τους έχει δοθεί η επιλογή. Οι Piccard και συνεργάτες, έδειξαν παρόμοια ότι μειώνοντας τα επίπεδα του ενζύμου στον ιππόκαμπο, μπορούσαν να προκαλέσουν παχυσαρκία.

Εθισμένοι
Παραδόξως όμως, σε συνθήκες παχυσαρκίας, τα επίπεδα των τριγλυκεριδίων στο αίμα (και κατά συνέπεια στον εγκέφαλο) είναι υψηλότερα από το μέσο όρο. Κάτι που εξηγείται από την υπερκατανάλωση λιπαρών και πλούσιων σε (απλούς) υδατάνθρακες τροφίμων. Η μακροπρόθεσμη υπερέκθεση σε τριγλυκερίδια μειώσε την κινητικότητα των ποντικών, παρότι το λιπαρό φαγητό εξακολουθούσε να είναι ελκυστικό. Σε υψηλή συγκέντρωση τριγλυκεριδίων, ο εγκέφαλος προσαρμόζεται για να λάβει την… ανταμοιβή του, ακριβώς όπως οι εθισμένοι σε ναρκωτικές ουσίες.

Γιώργος Μίλεσης, MSc
Κλινικός Διαιτολόγος Διατροφολόγος
georgemiles9@gmail.com, milesis@diatistrofis.gr

References

1. Céline Cansell, Julien Castel, Raphaël G. P. Denis, Claude Rouch, Anne-Sophie Delbes, Sarah Martinez, Denis Mestivier, Brian Finan, Jaime G. Maldonado-Aviles, Merel Rijnsburger, Matthias H. Tschöp, Ralph J. DiLeone, Robert H. Eckel, Susanne E. la Fleur, Christophe Magnan, Thomas S. Hnasko, Serge Luquet. Dietary triglycerides act on mesolimbic structures to regulate the rewarding and motivational aspects of feeding. Molecular Psychiatry. DOI:10.1038/mp.2014.31, published online 15 April 2014.
2. Picard, A, Rouch, C., Kassis, N., Moullé, SM, Croizier, S., Denis, RG., Castel, J., Coant, N., Davis, K., Clegg, DJ., Benoit SC., Le Stunff, H, Luquet, S., Prévot, V., Bouret, S., Cruciani-Guglielmacci, C., Magnan, C. Hippocampal lipoprotein lipase regulates energy balance in rodents. Molecular Metabolism. DOI: 10.1016/j.molmet.2013.11.002, published April 2014.