Πόσες φορές έχετε προσπαθήσει να χάσετε βάρος ακολουθώντας μια δίαιτα, θερμιδική κατά βάση, μόνο και μόνο για να ανακαλύψετε ότι αργά ή γρήγορα έχετε επαναπροσλάβει όχι μόνο όλο το αρχικό σας βάρος αλλά και ίσως περισσότερο από αυτό; Έχετε ποτέ αναρωτηθεί γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί άραγε κυκλοφορούν κατά καιρούς τόσες «πετυχημένες» δίαιτες όπου ανεξάρτητα από τη μέθοδο τους, τελικά μας οδηγούν πίσω στην αφετηρία της προσπάθειας μας, μέσα σε 1-2 χρόνια; Ας τα πάρουμε τα πράγματα ένα – ένα.
Ο ορισμός του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (W.H.O.) για το επιτυχές αδυνάτισμα έχει ως εξής: Επιτυχές αδυνάτισμα θεωρείται η απώλεια βάρους ίση με το 8-10% του αρχικού, σε διάστημα 3-6 μηνών δεδομένου ότι το νέο, χαμηλότερο βάρος θα διατηρηθεί για πάνω από 2,5 χρόνια. Και εκεί, δηλαδή στη συντήρηση του βάρους είναι που αποτυγχάνει πάνω από το 90% των ατόμων που αδυνατίζουν…
Άρα, με λίγα λόγια οι δίαιτες με τη στενή τους έννοια που συμπεριλαμβάνει τον περιορισμό, τη στέρηση και την καταπίεση είναι ένας ανεπιτυχής τρόπος αντιμετώπισης λανθασμένου προβλήματος! Το πραγματικό πρόβλημα δεν είναι να χάσουμε βάρος αλλά η διατήρηση ενός σταθερού – χαμηλού βάρους και ο τρόπος φυσικά δεν είναι μια δίαιτα με την παραπάνω έννοια, διότι εμπεριέχει τρεις βασικούς παράγοντες αποτυχίας.
Πρώτον και κύριον, το σώμα μας δεν είναι φτιαγμένο για να αδυνατίζει μόνιμα υπό συνθήκες υποσιτισμού. Καλώς ή κακώς, είμαστε προετοιμασμένοι βιολογικά να αντιστεκόμαστε στο απότομο αδυνάτισμα, καθώς το σωματικό λίπος θεωρείται από τον οργανισμό προσόν για την επιβίωση του. Μην ξεχνάτε ότι ως είδος επικρατήσαμε ως σήμερα αντιμετωπίζοντας λιμούς, πολέμους και γενικότερα μειωμένη πρόσβαση σε τροφή. Έτσι, όταν το σώμα αντιλαμβάνεται «έλλειψη τροφής» ενεργοποιεί άμεσα δεκάδες μηχανισμούς που έχουν ως σκοπό την αποφυγή απώλειας λιπώδους ιστού, μιας κι αυτός αποτελεί εξ ορισμού αποθήκη ενέργειας. Μερικοί από αυτούς είναι η μείωση των καύσεων μας, η χρήση άλλων υποστρωμάτων ενέργειας (π.χ. «καίμε» μυϊκό ιστό) και η αποδοτικότερη παροχή ενέργειας (κετογέννεση) από το ίδιο το σωματικό λίπος. Το αξιοσημείωτο είναι πως ο μεταβολισμός μας συνεχίζει και δρα περίπου με τον ίδιο τρόπο ωσότου καλυφθεί το χαμένο βάρος – ίσως και λίγο παραπάνω – ώστε να είναι ακόμα καλύτερα προετοιμασμένος για την επόμενη «εποχή των ισχνών αγελάδων».
Προσθέστε τώρα και το γεγονός ότι το μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα μιας αυστηρής δίαιτας στη διατροφικές μας συνήθειες είναι μάλλον επιβλαβές. Άλλωστε, η παρατεταμένη στέρηση μας αποδίδει το ρόλο ενός ελατηρίου ασφυκτικά συμπιεσμένου, που κάποια στιγμή θα εκτονωθεί και θα φτάσει πολύ πιο ψηλά από το αρχικό του σημείο… Οι αντιδραστικές, ψυχολογικές συνέπειες θα είναι φυσικά να υποτροπιάσουμε όχι μόνο στις παλιές κακές συνήθειες αλλά πιθανότατα να υιοθετήσουμε νέες, λανθασμένες τακτικές ακόμα και διατροφικές ακρότητες ή απωθημένα. Θα οδηγηθούμε έτσι στην επαναπρόσληψη βάρους, κάτι που επιδιώκει άλλωστε και το ίδιο το σώμα, όπως είδαμε παραπάνω.
Σε όλη αυτήν την ιστορία, το «κερασάκι στην τούρτα» της αποτυχίας είναι ουσιαστικά η έλλειψη προετοιμασίας και εκπαίδευσης του ατόμου όχι μόνο ως προς τις παραπάνω έννοιες, αλλά κυρίως ως προς τη διατροφική του συμπεριφορά εν γένει. Η διατροφή δεν είναι μια παρένθεση στη ζωή μας, π.χ. σαν μια φαρμακευτική αγωγή που αρχίζει και τελειώνει και μετά τη συντηρούμε -όπως υποθετικά κάνουμε με μια δίαιτα-. Οι διατροφικές μας συνήθειες έχουν κοινωνικό-οικονομικά, συναισθηματικά και γενικότερα βιωματικά υπόβαθρα και προεκτάσεις όπου είναι και μέρος του χαρακτήρα μας. Θα παραήταν εύκολο να τις αλλάζαμε με μια δίαιτα αφού καμία δεν μπορεί να εξασφαλίσει κάτι τέτοιο, όσο καλά σχεδιασμένη και να είναι.
Η σύγχρονη Διαιτολογία επιτάσσει νέες τακτικές, διαφορετικές από την κλασσική διαιτητική αντιμετώπιση. Απαιτείται με λίγα λόγια μια «ολιστική» προσέγγιση όπου πέρα από το διαιτητικό σχήμα θα πραγματεύεται και τις ψυχολογικές, βιωματικές, συνειδητές -και μη- προεκτάσεις της διατροφής. Χειριζόμαστε τον άνθρωπο ως οντότητα πολύπλευρη και πολύπλοκη και όχι ως ένα αριθμό σε μια ζυγαριά. Το πραγματικό πρόβλημα δεν είναι μόνο να χάσουμε βάρος αλλά η διατήρηση ενός σταθερού – χαμηλού βάρους και ο τρόπος φυσικά δεν είναι μια δίαιτα με την κλασσική της έννοια. Τροποποιώντας όμως μεθοδευμένα τη διατροφική μας συμπεριφορά μέσα από καθημερινές, μικρές αλλά συστηματικές πρακτικές δια…της Τροφής, μειώνουμε κατά πολύ τους παραπάνω παράγοντες αποτυχίας, αφού αποφεύγουμε την κλασσική διαιτητική προσέγγιση. Ο απώτερος σκοπός είναι να αναπτύξουμε και να υιοθετήσουμε ένα βιώσιμο τρόπο διατροφής, βασισμένο στα εξατομικευμένα θέλω και μπορώ, έτσι ώστε το φαγητό από εχθρός να γίνει φίλος μέσα από μια προσπάθεια που θα μας κάνει να νιώθουμε καλά και θα πραγματεύεται τους τρόπους και τους λόγους για τους οποίους τρώμε. Και εκεί βρίσκεται και η λύση, στην στάση αυτή.