Πόσο φαγητό να βάλω στο πιάτο μου; Θα μου φτάσει; Κι αν πεινάσω μετά; Πόσο θα χορτάσω μ’ αυτό που μου ‘βαλα; Γιατί δεν μπορώ να χάσω κάνα γραμμάριο, αφού δεν τρώω μεγάλες ποσότητες; Πρέπει να μάθω να σερβίρω λιγότερο φαγητό στο πιάτο μου;…
Πρόσφατες νευροψυχολογικές μελέτες υποστηρίζουν ότι η διαδικασία της (αυτό)ανταμοιβής μπορεί να αναλυθεί σε δυο ξεχωριστές διαδικασίες, που αναφέρονται ως «αρέσκεια» και ως «επιθυμία». Όσον αφορά το φαγητό, η αρέσκεια λογίζεται ως μια υποκειμενική θετική ηδονική ανταπόκριση σε μία γεύση, που ακολούθως επηρεάζει την υποκειμενική μας εμπειρία μέσω της ευχαρίστησης. Αντίθετα, η επιθυμία μπορεί να χαρακτηριστεί ως συστατικό της ροπής μας να καταναλώσουμε φαγητό, ανεξάρτητα αρέσκειας.
Με τη βοήθεια φωτογραφιών από πρότυπες μερίδες (από πολύ μικρές έως πολύ μεγάλες) και ερωτηματολογίων, μελετήθηκαν η σημασία συναισθηματικών (π.χ. αρέσκεια) και μη (π.χ. προσδόκιμος κορεσμός) παραγόντων στο μέγεθος της μερίδας που σερβίρουμε. Οι ερευνητές εκτίμησαν το «ιδανικό μέγεθος μερίδας» για 8 διαφορετικά σνακ από τις απαντήσεις των εθελοντών (n=60) βάσει της αρέσκειας, του προσδόκιμου κορεσμού και της πρόθεσής τους για περιορισμό του φαγητού/ ενεργειακής πρόσληψης. Επιπλέον, εκτιμήθηκε ως συμπεριφορά η ανταμοιβή (εαυτού) μέσω φαγητού. Για κάθε σνακ, η ανταμοιβή μεταφράστηκε ως χρήματα που αντιστοιχούν σε θερμίδες, βάσει τις ερώτησης: «Φαντάσου ότι είναι 13.00 και δεν πρόκειται να ξαναφάς μέχρι τις 18.00. Πόσα θα ξόδευες για το συγκεκριμένο σνακ;».
Οι απαντήσεις των εθελοντών για την «ιδανική μερίδα» προβλέφθηκαν επαρκώς, μέσω αρέσκειας και προσδόκιμου κορεσμού, αν και η επιμέρους σημασία τους ποικίλλει σημαντικά μεταξύ των συμμετεχόντων. Ο προσδόκιμος κορεσμός φαίνεται πως αποτελεί τον πιο σημαντικό παράγοντα πρόβλεψης της «ιδανικής μερίδας» στα άτομα που αυτό-περιορίζονται στο φαγητό ή έχουν μεγαλύτερο Δείκτη Μάζας Σώματος. Αντίστοιχα, σε συνθήκες (αυτό)ανταμοιβής και πάλι οι ισχυρότεροι προγνωστικοί παράγοντες… σερβιρίσματος είναι η αρέσκεια και ο προσδόκιμος κορεσμός.
Είναι γεγονός πως ο προσδόκιμος κορεσμός βασίζεται σε συσχετίσεις μεταξύ γεύσης και διατροφικών συστατικών. Ωστόσο, το γεγονός πως συνιστά κάτι που μαθαίνουμε καθώς μεγαλώνουμε, μας ανοίγει και την προοπτική του να… (επανα-)διδαχθεί. Η διαδικασία αυτή θα πρέπει να επικεντρώνεται σε τρόφιμα που μας… χορταίνουν λιγότερο, επειδή ακριβώς αυτά έχουν τις περισσότερες θερμίδες. Μην ξεχνάτε ότι τα τρόφιμα που έχουν αρκετό λίπος/ αλάτι ή ζάχαρη, είναι αυτά που μας χορταίνουν λιγότερο. Γι΄ αυτό ακριβώς, είναι πολύ σημαντικό να μάθουμε πόσο φαγητό πρέπει να σερβίρουμε, ώστε να καλύψουμε μεν τις ανάγκες μας, αλλά και να μην παχύνουμε δε.
Γιώργος Μίλεσης, MSc
Κλινικός Διαιτολόγος Διατροφολόγος
georgemiles9@gmail.com
Brunstrom J. M. and N.G. Shakeshaft, Measuring affective (liking) and non-affective (expected satiety) determinants of portion size and food reward. Appetite 2009; 52: 108–114
