Σύμφωνα με μία καινούργια μελέτη σε ποντίκια, οι τροφές που είναι πλούσιες σε λίπος και θερμίδες επηρεάζουν τις εγκεφαλικές λειτουργίες όπως ακριβώς η κοκαΐνη και η ηρωίνη. Πιο συγκεκριμένα, τα ποντίκια που κατανάλωναν τα τρόφιμα αυτά σε μεγάλες ποσότητες εμφάνισαν καταναγκαστικού τύπου διατροφικές συμπεριφορές που προσομοιάζουν με την εξάρτηση στα ναρκωτικά.

Στη συγκεκριμένη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό “Nature Neuroscience”, ο Paul J. Kenny, Ph.D., επίκουρος καθηγητής στο ερευνητικό ινστιτούτο “Scripps” στη Φλόριντα των Ηνωμένων Πολιτειών και ο συνεργάτης του μελέτησαν τρεις ομάδες ποντικιών για 40 ημέρες. Στη μία ομάδα χορηγούνταν κανονική τροφή. Τα ποντίκια στη δεύτερη ομάδα κατανάλωναν μπέικον, λουκάνικα, τσιζκέικ και άλλα λιπαρά και πλούσια σε θερμίδες τρόφιμα για 1 ώρα κάθε ημέρα, ενώ τα ποντίκια στην τρίτη ομάδα κατανάλωναν τα ίδια τρόφιμα για 23 ώρες την ημέρα. Τα τελευταία έγιναν σύντομα παχύσαρκα, αλλά η αλλαγή στο σωματικό τους βάρος συνοδεύτηκε και από μεταβολές στην εγκεφαλική τους λειτουργία. Όπως παρατηρήθηκε με τη βοήθεια απεικονιστικών μεθόδων, τα ποντίκια στην τελευταία ομάδα ανέπτυξαν σταδιακά ανοχή στην ευχαρίστηση που τους προκαλούσαν τα προαναφερθέντα τρόφιμα, με αποτέλεσμα να χρειάζονται ολοένα και μεγαλύτερες ποσότητες για να βιώσουν το συγκεκριμένο συναίσθημα.

Σύμφωνα με αποτελέσματα προγενέστερων μελετών, ποντίκια εμφάνισαν παρόμοια συμπεριφορά εξάρτησης όταν βρέθηκαν σε περιβάλλον με απεριόριστη πρόσβαση σε κοκαΐνη ή ηρωίνη.Τόσο η χρήση ουσιών όσο και η κατανάλωση έτοιμου φαγητού οδηγούν σταδιακά σε “υπερφόρτωση” στο κέντρο ευχαρίστησης του εγκεφάλου, με αποτέλεσμα να απαιτούνται ολοένα και μεγαλύτερες ποσότητες της ουσίας ή του τροφίμου για την επίτευξη του αισθήματος ευφορίας. Όπως τονίζει και ο καθηγητής Kenny “υποσυνείδητα γνωρίζουμε πως η υπερκατανάλωση τροφής δεν έχει να κάνει μόνο με τη δύναμη της θέλησής μας”. “Υπάρχουν εγκεφαλικά συστήματα που υπερλειτουργούν και οδηγούν στην υποσυνείδητη υπερκατανάλωση φαγητού”.

Φαίνεται πως υπεύθυνη για τα συγκεκριμένα ευρήματα είναι η ντοπαμίνη, ένας νευροδιαβιβαστής που εμπλέκεται στη λειτουργία των κέντρων ευχαρίστησης (ή ανταμοιβής) του εγκεφάλου. Η υπερβολική κατανάλωση τροφής οδήγησε στη μείωση των υποδοχέων της συγκεκριμένης ουσίας στον εγκέφαλο των ποντικιών. Στους ανθρώπους, τα χαμηλά επίπεδα των υποδοχέων της ντοπαμίνης έχουν συσχετισθεί με την εξάρτηση από ουσίες και την παχυσαρκία σε γενετικό επίπεδο. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει πως όσοι άνθρωποι γεννιούνται με χαμηλότερα επίπεδα υποδοχέων ντοπαμίνης γίνονται ναρκομανείς ή παχύσαρκοι, καθώς διάφοροι περιβαλλοντικοί παράγοντες εμπλέκονται επίσης στη διαμόρφωση των αντίστοιχων συμπεριφορών.

Βέβαια, η εξαγωγή συμπερασμάτων για τους ανθρώπους από μελέτες σε πειραματόζωα δεν είναι πάντα ασφαλής. Όπως επισημαίνει και ο συγγραφέας της μελέτης, τα αποτελέσματα έριξαν φως στους εγκεφαλικούς μηχανισμούς που οδηγούν στην υπερκατανάλωση τροφής που ίσως να βοηθήσουν στον καθορισμό νέων θεραπειών για την παχυσαρκία, αφού “εάν αναπτυχθούν φάρμακα για τη θεραπεία της εξάρτησης από ουσίες κάποια από αυτά μπορεί να είναι αποτελεσματικά και έναντι της παχυσαρκίας”.

Johnson PM, Kenny PJ. Dopamine D2 receptors in addiction-like reward dysfunction and compulsive eating in obese rats

 

Nat Neurosci. 2010 May;13(5):635-41.

 

Μελίνα Δημητρίιου Msc

Κλινικός Διαιτολόγος-Διατροφολόγος

dimitriou@diatistrofis.gr