Η συμμετοχή της οικογένειας και ιδιαίτερα των γονέων φαίνεται να είναι πολύ σημαντική τόσο στη διαμόρφωση των διατροφικών επιλογών των παιδιών όσο και στην αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας. Οι γονείς μπορούν να επηρεάσουν το είδος και την ποσότητα της τροφής των παιδιών με πολλούς τρόπους: εκθέτοντας τα μέλη της οικογένειας σε συγκεκριμένα τρόφιμα, ενθαρρύνοντας ή περιορίζοντας την κατανάλωση για συγκεκριμένα τρόφιμα και διαμορφώνοντας το φυσικό και συναισθηματικό περιβάλλον που λαμβάνει χώρα η σίτιση. Ποια θα πρέπει λοιπόν να είναι η στάση των γονέων απέναντι στις διατροφικές επιλογές των παιδιών;
1. Διαθεσιμότητα τροφής
Βασική προϋπόθεση για να καταναλωθεί ένα τρόφιμο είναι να υπάρχει διαθέσιμο. Στο περιβάλλον του σπιτιού ο γονέας είναι υπεύθυνος για την προμήθεια των τροφίμων και την παροχή «υγιεινών» επιλογών. Αν, για παράδειγμα, μέσα στο σπίτι δεν υπάρχουν διαθέσιμα φρούτα και λαχανικά τότε είναι λογικό και τα παιδιά να μην καταναλώσουν φρούτα και λαχανικά. Αντίθετα καλό είναι τρόφιμα χαμηλής θρεπτικής και υψηλής θερμιδικής αξίας να μην βρίσκονται σε κοινή θέα αφού φαίνεται ότι κάτι τέτοιο οδηγεί στην υπέρμετρη κατανάλωση τους, η οποία προάγει την παιδική παχυσαρκία. Τα διάφορα γλυκίσματα δεν απαγορεύονται αλλά θα πρέπει να καταναλώνονται προσεκτικά και με μέτρο.
2. Περιορισμός
Συνηθισμένη πρακτική των γονέων αποτελεί ο περιορισμός κατανάλωσης ορισμένων τροφίμων όπως τα πατατάκια, η σοκολάτα και τα γλυκίσματα. Τέτοιου είδους περιορισμοί κάνουν τα τρόφιμα ελκυστικότερα στα παιδία με συνέπεια την αύξηση της αρέσκειας για αυτά τα τρόφιμα, την αυξημένη κατανάλωση τους ακόμα και σε απουσία πείνας και κατά συνέπεια την αυξημένη ενεργειακή πρόσληψη και την αύξηση του σωματικού βάρους. Μάλιστα έχει φανεί ότι υπάρχει και δοσοεξαρτώμενη σχέση, δηλαδή όσο μεγαλύτερος είναι ο περιορισμός τόσο μεγαλύτερη είναι η κατανάλωση φαγητού και διάφορων σνακ.
3. Επιβράβευση
Η επιβράβευση αποτελεί μια τακτική που ενθαρρύνει και προτρέπει την περαιτέρω προσπάθεια ή υιοθέτηση μιας συμπεριφοράς. Ωστόσο, στην περίπτωση της σίτισης των παιδιών δε φαίνεται να έχει πάντα καλά αποτελέσματα. Συχνά, οι γονείς προσπαθούν να επιβραβεύσουν τις σωστές διατροφικές επιλογές των παιδιών με κάποιο άλλο τρόφιμο, προκαλώντας τελικά σύγχυση. Για παράδειγμα, η πρακτική «φάε τις φακές σου, για να σου πάρω παγωτό» έχει σαν αποτέλεσμα στα μάτια των παιδιών το παγωτό να είναι το «καλό» τρόφιμο και οι φακές το «κακό». Είναι λοιπόν προτιμότερο να αποφεύγεται η επιβράβευση με κάποιο τρόφιμο. Καλύτερα να είναι λεκτική και όχι υλική, να είναι μικρή και όχι μεγάλη. Τέλος θα πρέπει η επιβράβευση να αφορά την ποιότητα και όχι την ποσότητα της συμπεριφοράς.
4. Πίεση για κατανάλωση
Συνήθης είναι η συμπεριφορά των μαμάδων και των γιαγιάδων μας να μας πιέζουν να τελειώσουμε όλο το πιάτο με τις αγκινάρες, που σιχαινόμαστε ή να φάμε τα 3 φρούτα μας το απόγευμα. Όταν λοιπόν τα παιδιά πιέζονται να καταναλώσουν κάποιο τρόφιμο, φαίνεται πως παρουσιάζουν αρνητικά συναισθήματα για το τρόφιμο αυτό με αποτέλεσμα τη μείωση τελικά της πρόσληψής του αντί για την αύξηση, συχνά ακόμα και αποστροφή. Ωστόσο, αύξηση της κατανάλωσης για ένα τρόφιμο μετά από πίεση παρατηρείται μόνο σε παιδιά τα οποία δεν ήταν εξοικειωμένα με την πίεση για κατανάλωση από τους γονείς. Φαίνεται, λοιπόν, ότι η πίεση δεν αποτελεί ένα καλό εργαλείο για την τροποποίηση των διατροφικών επιλογών του παιδιού.
5. Έκθεση τροφίμων
Εδώ ο ρόλος του γονέα είναι να εκθέτει τα τρόφιμα που απορρίπτει το παιδί σε καθημερινή αν είναι δυνατόν βάση, ή και αρκετές φορές την ημέρα. Η έκθεση δεν θα πρέπει να συνοδεύεται από παρότρυνση του γονέα προς το παιδί. Ο γονέας θα πρέπει να έχει την υπομονή να εκθέτει το τρόφιμο συχνά στο τραπέζι χωρίς να πιέζει το παιδί να το καταναλώσει καθώς φαίνεται πως η έκθεση πάνω από 5-10 φορές είναι περισσότερο αποτελεσματική. Επίσης, η έκθεση φαίνεται να αυξάνει την αρέσκεια και την κατανάλωση ενός τροφίμου περισσότερο από την επιβράβευση ή κάποια άλλη τεχνική. Μάλιστα ερευνητικά δεδομένα δείχνουν πως η πρακτική αυτή αυξάνει την αποδοχή των λαχανικών από τα παιδιά.
6. Πρότυπα- Μίμηση
Ο γονέας, αποτελεί τον ισχυρότερο παράγοντα επίδρασης, ειδικά σε παιδία μικρής ηλικίας. Εκμεταλλευόμενοι τον έντονο μιμητισμό των παιδιών, οι γονείς, μπορούν να δώσουν το «καλό παράδειγμα» στα παιδιά καταναλώνοντας και οι ίδιοι τα τρόφιμα που θα ήθελαν να καταναλώνουν τα παιδιά τους. Φαίνεται μάλιστα πως δεν αρκεί απλά η ενημέρωση των παιδιών από τους γονείς για το ποιο τρόφιμο είναι θρεπτικό και τη σημασία του αλλά απαιτείται η κατανάλωση του και από τον ίδιο το γονέα – πρότυπο. Σίγουρα όσο μεγαλώνουν τα παιδιά αυξάνεται και η επίδραση-μίμηση των συνομήλικων, ωστόσο οι γονείς από τη μεριά τους οφείλουν να κάνουν το καλύτερο δυνατό.
Συμπερασματικά
Συμπερασματικά οι γονείς διαθέτουν στη φαρέτρα τους πρακτικές, η σωστή χρήση των οποίων μπορεί να τροποποιήσει τις διατροφικές επιλογές του παιδιού προς ένα υγιεινό και θρεπτικά ισορροπημένο διαιτολόγιο. Έτσι μπορούν να τεθούν οι βάσεις για μια πιο υγιεινή παιδική, αργότερα εφηβική και τελικά ενήλικη διατροφή.
Μαντζουράτου Πηγή Msc
Διαιτολόγος-Διατροφολόγος