Εισαγωγή
Περί τα τέλη της δεκαετίας του ΄60 η Ελλάδα απολάμβανε χαμηλούς δείκτες θνησιμότητας όσον αφορά τα καρδιαγγειακά νοσήματα και αρκετές νεοπλασίες. Το γεγονός αυτό προσέλκυσε το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας και λίγο αργότερα στα τέλη της δεκαετίας του ’70 η αποκαλούμενη «Μελέτη των Επτά Χωρών» ήρθε να συσχετίσει θετικά τις «μεσογειακές διατροφικές συνήθειες» με τους παραπάνω χαμηλούς δείκτες θνησιμότητας.
Τα τελευταία 30 χρόνια όμως η όλη εικόνα έχει αλλάξει άρδην με την ταχύτατη αστικοποίηση και δυτικοποίηση του τρόπου ζωής των Ελλήνων και των άλλων Μεσογειακών λαών. Η διατροφή και ο εν γένει τρόπος ζωής μας απέχει πολύ από την «πρότυπη» παραδοσιακή Μεσογειακή- Κρητική διατροφή του τέλους της δεκαετίας του ΄50.
Χαρακτηριστικά Μεσογειακής διατροφής
Τι είναι όμως η «Μεσογειακή διατροφή», που τόσα πολλά για αυτή καθημερινά ακούγονται αλλά αν ερωτηθούμε αδυνατούμε να περιγράψουμε. Οι περισσότεροι θα έχετε δει σε κάποιο έντυπο την λεγόμενη «Πυραμίδα» της Μεσογειακής Διατροφής. Αυτή δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια προσπάθεια σχηματικής αναπαράστασης των βασικών στοιχείων που απαρτίζουν τη μεσογειακή δίαιτα. Στη βάση της πυραμίδας βρίσκονται εκείνες οι ομάδες τροφίμων που θα πρέπει να καταναλώνονται με μεγαλύτερη συχνότητα και ποσότητα, ενώ όσο ανεβαίνουμε προς την κορυφή η συχνότητα και ποσότητα κατανάλωσης των απεικονιζόμενων τροφίμων ελαττώνεται. Για παράδειγμα η πυραμίδα μας πληροφορεί ότι καλό είναι να καταναλώνουμε τα αδρά (λίγο) επεξεργασμένα δημητριακά, τα φρούτα και τα λαχανικά συχνότερα και σε καθημερινή βάση, ενώ σε αντίθεση το κόκκινο κρέας καλό είναι να μπαίνει στο πιάτο μας σπανιότερα σε μηνιαία βάση.
Συνοπτικά όμως όταν αναφερόμαστε στην τυπική μεσογειακή δίαιτα μιλάμε για:
Αυξημένη πρόσλήψη φυτικών λιπιδίων (κυρίως Ελαιολάδου), αδρά επεξεργασμένων δημητριακών, οσπρίων, φρούτων και λαχανικών.
Μέτρια κατανάλωση γαλακτοκομικών, ψαριών, πουλερικών και αυγών
Χαμηλή πρόσληψη κόκκινού κρέατος, ζωικών λιπιδίων, γλυκών
Ήπια κατανάλωση αλκοόλ
Ποικιλία & ισορροπία στις διατροφικές επιλογές
Υψηλή φυσική – σωματική δραστηριότητα
Μεσογειακή Διατροφή ή Μεσογειακός Τρόπος Ζωής;
Θα μπορούσε βέβαια κανείς να αναρωτηθεί αν ήταν μόνο ο διαφορετικός τρόπος διατροφής πριν από μερικές δεκαετίες που μας θωράκιζε έναντι των καρδιαγγειακών και άλλων χρόνιων νοσημάτων. Η απάντηση είναι «όχι μόνο». Θα ήταν λάθος να δει κανείς τη διατροφή εκείνης της περιόδου ξέχωρα από τον ευρύτερο τρόπο ζωής. Είναι λοιπόν πιο σωστό να μιλάμε για ένα «Μεσογειακό τρόπο ζωής» που χαρακτηρίζονταν επιπρόσθετα από: τις ήπιες κλιματολογικές συνθήκες, ένα ξεκούραστο – χωρίς πολύ άγχος ψυχοκοινωνικό περιβάλλον, μια έντονη καθημερινή σωματική δραστηριότητα (χειρωνακτική εργασία, περπάτημα κ.α), τη μεσημεριανή σιέστα, τις πολυπληθείς οικογένειες που ζούσαν κάτω από την ίδια στέγη και άλλα πολλά. Μαζί με τις διατροφικές συνήθειες και όλα αυτά τα στοιχεία της καθημερινότητας έχουν αλλάξει ριζικά στις μέρες μας δρώντας μεταξύ τους συνεργιστικά ως προς την αύξηση των επιπέδων παχυσαρκίας, διαβήτη, καρδιαγγειακών και άλλων χρόνιων νοσημάτων.
Παγκόσμια επανάσταση ή όχι;
Με τη στενή έννοια του όρου δεν μπορούμε να μιλάμε για «επανάσταση» τουλάχιστον όσον αφορά τις χώρες της Μεσογείου, μιας και πριν από λίγες δεκαετίες αυτός ο τρόπος διατροφής ήταν κάτι το αυτονόητο. Δεν ανακαλύψαμε τώρα την Ιθάκη, απλά προσπαθούμε να γυρίσουμε πίσω σε αυτήν. Για όλους τους άλλους λαούς ίσως να είναι κάτι το καινοτόμο, το «επαναστατικό» συγκρινόμενο με τις δικές τους διατροφικές συνήθειες. Σε κάθε όμως περίπτωση η μεσογειακή διατροφή είναι «επαναστατική» απέναντι στον δυτικοποιημένο και τυποποιημένο τρόπο ζωής και διατροφής, που έχει δημιουργήσει μια νέα τάξη μακροχρόνιων αρρώστων τους «παχύσαρκους».
Συμπέρασμα
Η παραδοσιακή Μεσογειακή ή Κρητική ή όπως αλλιώς την αποκαλεί κανείς διατροφή, δεν είναι κάτι το «μαγικό» και δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως «μόδα» των καιρών. Αποτελεί την αναγκαία αλλά όχι όμως και ικανή συνθήκη αν θέλουμε να καταπολεμήσουμε τα ολοένα αυξανόμενα επίπεδα παχυσαρκίας και άλλων χρόνιων νοσημάτων. Ας ξεκινήσουμε λοιπόν με το Μεσογειακό τρόπο διατροφής με απώτερο στόχο να περάσουμε σε έναν πιο Μεσογειακό τρόπο ζωής. Δεν χρειάζεται να αναζητούμε τη σωματική μας υγεία και ευεξία στις δίαιτες των σταρ και στα παράθυρα των μεσημεριανών εκπομπών, απλά ας ρίξουμε μια ματιά στο πρόσφατο παρελθόν μας.
Παύλος Δρογγίτης MmedSci
Κλινικός Διαιτολόγος-Διατροφολόγος
droggpaul@yahoo.com
